ប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា
ស្ថាប័នជាតិនានា
ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម
ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម មានតួនាទីជួយដល់អង្គព្រះមហាក្សត្រដើម្បីធានាឯករាជ្យភាពនៃប្រព័ន្ធ តុលាការ4។ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម លើកសំណើថ្វាយព្រះមហាក្សត្រដើម្បីតែងតាំង ផ្លាស់ប្ដូរមុខតំណែង ដាក់ឱ្យនៅក្រៅក្របខណ្ឌ ព្យួរ ឬលុបឈ្មោះចៅក្រម ឬព្រះរាជអាជ្ញាទាំងអស់5។ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម បំពេញមុខងារជាក្រុមប្រឹក្សាវិន័យទាក់ទងនឹងចៅក្រម ឬព្រះរាជអាជ្ញា6។
ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ស្ថិតក្រោមព្រះរាជាធិបតីភាពនៃព្រះមហាក្សត្រ និងមានសមាសភាពសមាជិករួមមាន7៖
- រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌
- ប្រធានតុលាការកំពូល
- អគ្គព្រះរាជអាជ្ញាអមតុលាការកំពូល
- អតីតចៅក្រម ឬអតីតព្រះរាជអាជ្ញា ឬឥស្សរជនចំនួនបីរូប ដែលមានបទពិសោធផ្នែកច្បាប់ ឬតុលាការចាប់ពី១៥ឆ្នាំឡើងទៅ (ជ្រើសតាំងតាមរយៈការបោះឆ្នោតដោយរដ្ឋសភា ព្រឹទ្ធសភា និងក្រុមប្រឹក្សាធម្មនុញ្ញ)
- ព្រះរាជអាជ្ញាពេញសិទ្ធិមួយរូបជ្រើសតាំងដោយរដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌
- ចៅក្រមនៃសាលាជម្រះក្ដីជាន់ខ្ពស់មួយរូបបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងដោយអង្គចៅក្រមនៃសាលាជម្រះក្ដីជាន់ខ្ពស់
- ព្រះរាជអាជ្ញាពីររូបនៃមហាអយ្យការអមតុលាការកំពូល ឬព្រះរាជអាជ្ញាមួយរូបបម្រើការនៅក្រសួងយុត្តិធម៌ និងសាលាដំបូង
- ចៅក្រមពេញសិទ្ធិនៃសាលាដំបូងបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងដោយចៅក្រមនៃសាលាដំបូង
សមាជិកជាប់ដោយការបោះឆ្នោត ឬសមាជិកជ្រើសតាំងនៃឧត្តមក្រុមប្រឹក្សាអង្គចៅក្រម កាន់តួនាទីរបស់ខ្លួនដែលមានរយៈពេល ៥ឆ្នាំ8។
គណៈមេធាវីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា
គណៈមេធាវីនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាដែលហៅកាត់ថា “គណៈមេធាវី” គឺជាស្ថាប័នឯកជន និងស្វយ័តមួយ ដែលគ្រប់គ្រងលើការអនុវត្តវិជ្ជាជីវៈផ្នែកច្បាប់។ គណៈមេធាវី មានមុខងារនិយតកម្ម(មុខងារធ្វើឱ្យមានភាពទៀងទាត់ស្របតាមច្បាប់បញត្តិ) ក្នុងការធានាបាននូវគុណភាពក្នុងវិជ្ជាជីវៈ ការពារឯករាជ្យភាព និងស្វ័យភាពរបស់ខ្លួន ព្រមទាំងពិន័យដល់មេធាវីដែលប្រព្រឹត្តខុសក្រមសីលធម៌វិជ្ជាជីវៈរបស់មេធាវី។
គណៈមេធាវី ដឹកនាំដោយប្រធានមួយរូប និងគ្រប់គ្រងដោយក្រុមប្រឹក្សាគណៈមេធាវី។ ប្រធាន គណៈមេធាវីត្រូវបានជ្រើសរើសពីក្នុងចំណោមសមាជិក គណៈមេធាវីតាមរយៈការបោះឆ្នោត ហើយកាន់តំណែងក្នុងរយៈពេលពីរឆ្នាំម្ដង9។ សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាគណៈមេធាវី ក៏ត្រូវបានជ្រើសរើសពីក្នុងចំណោមសមាជិក គណៈមេធាវីតាមរយៈការបោះឆ្នោត ហើយកាន់តំណែងបីឆ្នាំក្នុងមួយអាណត្តិ ហើយចំនួនសមាជិកសរុបអាស្រ័យលើចំនួនសមាជិកដែលបានចុះឈ្មោះ (មេធាវី) ជាមួយ គណៈមេធាវី10។ សមាជិកភាពរបស់ គណៈមេធាវីទាមទារឱ្យមានការឯកភាពអនុម័តពី គណៈមេធាវីបន្ទាប់ពីបញ្ចប់វគ្គបណ្តុះបណ្តាលមេធាវីក្រោមការឧបត្ថម្ភរបស់សមាគម ឬបំពេញតាមលក្ខខណ្ឌគុណវុឌ្ឍិ(បណ្ដុំសមត្ថភាពដែលឆ្លើយតបនឹងតួនាទីការងារ)នៃសមាជិកភាព11។
គណៈមេធាវីរួមចំណែកក្នុងការលើកកម្ពស់វិស័យយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមដោយផ្តល់សេវាកម្មការពារក្ដីដោយឥតគិតកម្រៃ។ យោងតាមបទប្បញ្ញត្តិផ្ទៃក្នុងរបស់ខ្លួន មូលនិធិរបស់គណៈមេធាវីត្រូវតែប្រើប្រាស់ដើម្បីផ្តល់ជំនួយផ្នែកច្បាប់សម្រាប់អ្នកខ្វះខាត12។
ស្ថាប័នអយ្យការ
ស្ថាប័នអយ្យការនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាអនុវត្តកិច្ចការសាធារណៈក្នុងនាមតំណាងរដ្ឋ ដើម្បីផ្ដួចផ្ដើមធ្វើបណ្ដឹងអាជ្ញាចោទប្រកាន់ទៅលើបុគ្គល ឬអង្គភាពដែលប្រព្រឹត្តល្មើសនឹងច្បាប់13។ នៅតាមតុលាការជម្រះក្ដី មានស្ថាប័នអយ្យការមួយ ឬស្ថាប័នមហាអយ្យការអមតុលាការនីមួយៗ។ ស្ថាប័នអយ្យការអមសាលាដំបូងមានព្រះរាជអាជ្ញា ព្រះរាជអាជ្ញារង ក្រឡាបញ្ជី និងមន្ត្រីរដ្ឋបាល និងមន្ត្រីជំនាញផ្នែកច្បាប់ផ្សេងទៀត ដែលធ្វើការនៅអយ្យការអមសាលាដំបូង14។ ស្ថាប័នមហាអយ្យការអមតុលាការជម្រះក្ដីជាន់ខ្ពស់ មានអគ្គព្រះរាជអាជ្ញា អគ្គព្រះរាជអាជ្ញារង ព្រះរាជអាជ្ញា ក្រឡាបញ្ជី និងមន្ត្រីរដ្ឋបាល និងមន្ត្រីជំនាញផ្នែកច្បាប់ផ្សេងទៀតដែលធ្វើការនៅអយ្យការអមតុលាការជាន់ខ្ពស់ទាំងនោះ15។
អយ្យការ គឺជាអង្គភាពដែលមិនអាចបំបែកបាន។ មានន័យថា អគ្គព្រះរាជអាជ្ញា អគ្គព្រះរាជអាជ្ញារង ព្រះរាជអាជ្ញា និងព្រះរាជអាជ្ញារងទាំងអស់ ដែលបំពេញតួនាទីរបស់ខ្លួនទៅតាមមុខងារទាំងនោះ ត្រូវចាត់ទុកថាជាអង្គការអយ្យការ16។ ស្ថាប័នអយ្យការដំណើរការក្នុងលក្ខណៈជាឋានានុក្រម ដែល ព្រះរាជអាជ្ញាដែលមានឋានៈខ្ពស់ជាងជាអ្នកចេញសេចក្តីណែនាំ(អធិបញ្ជា)ជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ ទៅឱ្យព្រះរាជអាជ្ញាដែលមានឋានៈទាបជាងដើម្បីធ្វើការចោទប្រកាន់(បណ្ដឹងអាជ្ញា) ឬកាត់ក្ដីលើសំណុំរឿងមួយចំនួន យោងទៅតាមច្បាប់ជាធរមាន17។ ដូចគ្នានេះដែរ រដ្ឋមន្ត្រីក្រសួងយុត្តិធម៌អាចចេញសេចក្តីណែនាំ(អធិបញ្ជា) ដល់អគ្គព្រះរាជអាជ្ញា ឬព្រះរាជអាជ្ញា ដើម្បីធ្វើបណ្ដឹងអាជ្ញា(ឬការចោទប្រកាន់)លើសំណុំរឿងមួយចំនួន18។