mobile-under-construction

ដើម្បីទទួលបានបទពិសោធប្រើប្រាស់គេហទំព័រប្រកបដោយភាពងាយស្រួល យើងសូមណែនាំ អ្នកចូលប្រើនៅលើកុំព្យូទ័រ។ ការរចនាសម្រាប់ គេហទំព័រទូរស័ព្ទដៃ នឹងមានក្នុងពេលឆាប់ៗនេះ!

For the best browsing experience, we recommend using our desktop site. Mobile experience coming soon!

Pour une expérience de navigation optimale, nous vous conseillons de visiter notre site depuis un ordinateur. La version mobile arrive bientôt!

បញ្ជីរាយមាតិកា​ អ.វ.ត.ក.
ប្រវត្តិរូប
carousel
carousel
carousel

David CHANDLER

រហ្សនាម: KW-05

សំណុំរឿង: សំណុំរឿង ០០១

ប្រភេទ: អ្នកជំនាញ

សាវតារ
លោក David Chandler គឺជាសាស្ត្រាចារ្យផ្នែកប្រវត្តិវិទ្យា។ គាត់ធ្វើការនៅសាកលវិទ្យាល័យ ម៉ូណាស់ ក្នុងប្រទេសអូស្ត្រាលី ពីឆ្នាំ១៩៧២ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៧ 1 ។ ចាប់ពីឆ្នាំ១៩៧៦ ដល់ឆ្នាំ១៩៩៨ គាត់បានផ្តោតការស្រាវជ្រាវរបស់គាត់លើរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ លោក Chandler បានរៀនភាសាខ្មែរ និងបានសរសេរសៀវភៅពីរក្បាលអំពីរយៈកាលនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ 2 ។ សៀវភៅមួយនិយាយអំពីជីវប្រវត្តិរបស់ ប៉ុល ពត មានចំណងជើងថា “បងធំទីមួយ” ហើយមួយក្បាលទៀតនិយាយអំពីមន្ទីរ ស-២១ មានចំណងជើងថា “សំឡេងពីមន្ទីរ ស-២១” 3 ។ គាត់បានចាប់អារម្មណ៍ប្រវត្តិសាស្ត្រប្រទេសកម្ពុជា នៅពេលដែលគាត់ធ្វើជាអ្នកការទូតអាមេរិកនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ក្នុងឆ្នាំ១៩៦០ និង ១៩៦២ 4 ។ ក្នុងទសវត្សន៍ឆ្នាំ១៩៩០ លោក Chandler បានចំណាយពេលបួនឆ្នាំស្រាវជ្រាវ និង សរសេរសៀវភៅ “សំឡេងពីមន្ទីរ ស-២១” ដោយបានសិក្សាចម្លើយសារភាពជាង ១០០០ ពីមន្ទីរ ស-២១ និងការធ្វើការសិក្សារស្រាវជ្រា​វនៅបណ្ណសារ ស-២១ 5 ។ សៀវភៅនេះបានដាក់ទៅក្នុងសំណុំរឿង ហើយផ្នែកខ្លះរបស់វាបានប្រើក្នុងការសួរដេញដោលលោក Chandler 6

មុខងារមន្ទីរ ស-២១
របប ប.ក.ក បានបង្កើតមន្ទីរ ស-២១ នៅពាក់កណ្តាលឆ្នាំ១៩៧៦ ដើម្បីធ្វើការដោះស្រាយចំពោះការកើនឡើងនូវការសង្ស័យថា មានសំបុកក្រុមក្បត់នៅក្នុង ប.ក.ក និងដើម្បីផ្តល់ព័ត៌មាន ថាមានការរៀបចំផែនការឃុបឃិតគ្នាណាខ្លះ 7 ។ មន្ទីរ ស-២១ មានលក្ខណៈពិសេស និងខុសពីមន្ទីរសន្តិសុខ និងមន្ទីរឃុំឃាំងផ្សេងៗទៀត 8 ។ លោក Chandler បានរៀបរាប់ ស-២១ ថាជា “ស្ថាប័នស្វយ័ត” ជាកន្លែងមួយបិទជិតពីពិភពលោក ដោយមានវិធានផ្ទាល់ខ្លួនរបស់វា ហើយមិនមានពាក់ព័ន្ធទៅនឹងពិភពលោកខាងក្រៅទេ 9 ។ អត្ថិភាពមន្ទីរ ស-២១ អាណត្តិ និងប្រតិបត្តិការរបស់វាគឺជាការសម្ងាត់ 10 ។ គោលនយោបាយរក្សាការសម្ងាត់កើតចេញពីឆន្ទៈនយោបាយ ដើម្បីចៀសវាងការជ្រៀតជ្រែកពីសំណាក់បណ្តាប្រទេសផ្សេងទៀត 11 ។ 

 

លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា អ្នកទោសមន្ទីរ ស-២១ ត្រូវបានចាប់ខ្លួនយកទៅសម្លាប់ និងមិនមានលទ្ធភាពណាមួយដែលអ្នកទោសត្រូវបានដោះលែងឡើយ 12 ។ សូម្បីតែអ្នកដែលគេចាប់ច្រឡំ ក៏ត្រូវគេសម្លាប់ដែរ ដើម្បីរក្សាការសម្ងាត់របស់ ស-២១ 13 ។ 

 

លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា សេអ៊ីអា កាហ៊្សេបេ ឬ ខ្សែ វៀតណាម ដែលចោទដាក់អ្នកទោស ស-២១ បានក្លាយជាពាក្យស្លោកសម្គាល់ខ្មាំងរបស់ ប.ក.ក 14 ។ តាមទស្សនៈរបស់គាត់ វាអាចដែលថា ឌុច បានដឹងថា ការចោទប្រកាន់ទាំងនេះមិនទំនង ប៉ុន្តែត្រូវអនុវត្តតាមបញ្ជាពីខាងលើ 15

 

 អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង បានយោងទៅលើសក្ខីកម្មរបស់ លោក Chandler ក្នុងការសម្រេចថា អ្នកជាប់ឃុំនៅមន្ទីរ ស-២១ ត្រូវបានសម្រេចថាមានទោសរួចទៅហើយ ដោយសារគាត់មានវត្តមាននៅ ស-២១ និងថាតួនាទីរបស់អ្នកសួរចម្លើយ គឺត្រូវធ្វើតម្រូវតាមការសម្រេចនេះ តាមរយៈការយកចម្លើយសារភាពទុកបញ្ជាក់ 16 ។ លោក Chandler បានប្រាប់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងថា បណ្ណសារនៅ ស-២១ មានច្រើនទូលំទូលាយ និងពិស្តារជាងបណ្ណសារពីកន្លែងផ្សេងទៀតនៃរចនាសម្ព័ន្ធ ប.ក.ក 17 ។ អង្គជំនុំជម្រះសាលដំបូងបានដកស្រង់សក្ខីកម្មរបស់លោក Chandler ដោយផ្ទាល់ និងផ្នែកខ្លះនៃសៀវភៅ “សំឡេងពីមន្ទីរ ស-២១” របស់គាត់ ទាក់ទងនឹងចំណុចនេះ ដើម្បីគាំទ្រដល់ការសន្និដ្ឋានរបស់ខ្លួនលើភាពល្អិតល្អន់នៃឯកសារ ដែលរក្សារទុកនៅ ស-២១ និងការងាររបស់ក្រុមឯកសារ 18 ។ 

 

អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ក៏បានផ្អែកលើសក្ខីកម្មរបស់ លោក Chandler ក្នុងការសន្និដ្ឋានថា ប្រតិបត្តិការ ស-២១ មានសារសំខាន់ចំពោះគោលដៅរបស់ ប.ក.ក ក្នុងការគ្រប់គ្រងខ្មាំងរបស់ខ្លួន ដែលប្រែក្លាយទៅជាការភ័យខ្លាច ហើយចុងបញ្ចប់នាំឲ្យមានការបំផ្លិចបំផ្លាញ ប.ក.ក ខ្លួនឯងទៅវិញ 19

ប្រព័ន្ធតុលាការ
ប្រព័ន្ធតុលាការក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បន្ទាប់ពីជ័យជំនះរបស់ខ្មែរក្រហមនៅថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ បានរលាយសូន្យឈឹង 20 ។ គ្មានច្បាប់ គ្មានចៅក្រម គ្មានមេធាវី គ្មានការជំនុំជម្រះ 21 ។ ធាតុផ្សំតែមួយគត់នៃប្រព័ន្ធតុលាការ ដែលនៅសេសលស់នោះ គឺផ្នែកសួរចម្លើយ 22 ។ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង បានយោងដោយផ្ទាល់ទៅលើសក្ខីកម្មរបស់លោក Chandler និងផ្នែកខ្លះនៃសៀវភៅរបស់គាត់ ស្តីពីបញ្ហាប្រព័ន្ធតុលាការនៅក្នុងរយៈកាលនៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ 23

ការសួរចម្លើយ
គេប្រើវីធីសាស្ត្រពីរដើម្បីទទួលបានចម្លើយសារភាព៖ ទីមួយ “ធ្វើនយោបាយ” និងមួយទៀត “ធ្វើទារុណកម្ម” 24 ។ លោក Chandler បានពន្យល់ថា ការធ្វើទារុណកម្ម មានន័យថា ជាការធ្វើសកម្មភាពផ្សេងៗប្រឆាំងទៅលើរាង​កាយ​របស់អ្នកទោស ជាអ្វីដែលសន្និសញ្ញាអន្តរជាតិកំណត់និយមន័យថាជាអំពើទារុណកម្ម 25 ។ “ធ្វើនយោបាយ” គឺធ្វើគ្រប់យ៉ាងក្រៅពីធ្វើទារុណកម្ម គឺ៖ ការសួរសំណួរ ការលួងលោមបោកបញ្ឆោត ការណែនាំខ្លួន ការព្យាយាមធ្វើឲ្យចុះខ្សោយ ការធ្វើព្យាយាមធ្វើជាមិត្ត និងការព្យាយាមនិយាយជំទាស់ -- គ្រប់ប្រភេទនៃវិធីសាស្ត្រសួរចម្លើយទាំងអស់ប្រើ​ដើម្បីទាញយកចម្លើយសារភាពដោយមិនប្រើទារុណកម្ម 26 ។ តាមទស្សនៈរបស់លោក Chandler វាអាចដែលថា “‘ធ្វើនយោបាយ’ គឺជាវិធីដែលគេចូលចិត្តប្រើ” និងថាក្នុងករណីខ្លះ វាជោគជ័យក្នុងការទាញយកចម្លើយសារភាព 27 ។ នៅពេលលើកឡើងអំពីការសួរចម្លើយនៅមន្ទីរ ស-២១ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង​ បានប្រើពាក្យ “ធ្វើនយោបាយ” និងបានដកស្រង់និយមន័យរបស់លោក Chandler ត្រង់ចំណុចនេះ 28 ។ 

 

លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា លក្ខខណ្ឌនៃការឃុំខ្លួននៅ ស-២១ គឺជាផ្នែកនៃប្រព័ន្ធមួយប្រើដើម្បីបំបាក់​ស្មារតីអ្នកទោស ផ្តើមពីនាទីដំបូងដែលពួកគេមកដល់ ស-២១ 29 ។ យោងតាមលោក Chandler “សេចក្តីមេត្តាគ្មានទេនៅក្នុងគុកនេះ” 30 ។ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានដកស្រង់សេចក្តីថ្លែងនេះ និងបានផ្អែកលើសក្ខីកម្មរបស់លោក Chandler ក្នុងការសន្និដ្ឋានថា លក្ខខណ្ឌនៃការឃុំខ្លួនមានចេតនាអមនុស្សធម៌ខ្លាំង ដើម្បីរក្សាការគ្រប់គ្រងលើអ្នកទោស 31

អំពើហិង្សា ផ្លូវភេទ
លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា ទោះបីជាមានហេតុការណ៍រំលោភផ្លូវភេទកើតមាននៅមន្ទីរ ស-២១ ក៏គាត់រកមិនឃើញភស្តុតាងណាបញ្ជាក់ឱ្យឃើញភ្លាមៗ មានអ្នកទោសស្ត្រី “ សម្រាប់ឲ្យបុគ្គលិកធ្វើបាប និងរំលោភនោះទេ” 32 ។ គាត់បានលើកឡើងថា ស្ថានភាពនៅ ស-២១ មានភាពគ្រោះថ្នាក់ខ្លាំង ទោះជាយ៉ាងណា ហេតុការណ៍នៃការរំលោភដែលកើតឡើងជាទូទៅចំពោះអ្នកទោសស្ត្រី នឹងត្រូវ ឌុច កត់សម្គាល់ និងបញ្ឈប់ 33 ។ លោក Chandler ក៏បានផ្តល់សក្ខីកម្មផងដែរថា អ្នកទោសស្ត្រីជនជាតិវៀតណាម គឺជាក្រុមងាយរងគ្រោះជាងគេ ដោយហេតុថា ពួកគេជា​ក្រុមមនុស្ស “ដែលគេចាត់ទុកថាស្ថិតនៅក្រៅពូជសាសន៍មនុស្សនៅពេលសង្គ្រាម” ជាមួយវៀតណាម 34

បុគ្គលិកលក្ខណៈ និងតួនាទីរបស់ជនជាប់ចោទ
លោក Chandler មិនដែលសម្ភាស ឌុច ទេ 35 ។ ការកំណត់ចរិតលក្ខណៈរបស់គាត់អំពីបុគ្គលិកលក្ខណៈរបស់ ឌុច គឺផ្អែកលើ​ចំណាររបស់ ឌុច លើចម្លើយសារភាពមន្ទីរ ស-២១ បទសម្ភាសន៍របស់គាត់ជាមួយបុគ្គលិកមន្ទីរ ស-២១ និងអ្នករួចជីវិតពី ស-២១ និងការពិនិត្យឯកសារ ស-២១ 36 ។ លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា ឌុច មាន “ការពេញចិត្តផ្នែកវិជ្ជាជីវៈ” ចំពោះការងារ​របស់ខ្លួន និងចង់ឲ្យបក្ស និងសហគមន៍អន្តរជាតិមើលឃើញគុណប្រយោជន៍មន្ទីរ ស-២១ នេះថាជា “ស្ថាប័នមួយមានប្រសិទ្ធភាព និងវិជ្ជាជីវៈខ្ពស់” និងជាកន្លែងមួយដែលគាត់មានមោទនភាព 37 ។ 

 

លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា វា “ជាការធ្វើអត្តឃាតខ្លួនឯង” ចំពោះ ឌុច ប្រសិនបើគាត់សរសេរ​អំពី​ការជំទាស់របស់គាត់ទៅនឹងវិធីដែល ស-២១ ដំណើរការ 38 ។ គាត់បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា ឯកសារបង្ហាញថា ឌុច ពេលខ្លះបានផ្តល់យោបល់ថា ត្រូវប្រើវិធី “ធ្វើនយោបាយ” ជំនួសឲ្យការធ្វើទារុណកម្ម។ ទោះជាយ៉ាងណា យោងតាម លោក Chandler ឌុច មិនមានវិប្បដិសារីចំពោះសកម្មភាពដែលគាត់ដឹងបានកើតឡើងរាល់ថ្ងៃនៅ ស-២១ នោះឡើយ 39 ។ លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា ឌុច មិនត្រឹមតែបំពេញការងារឲ្យបានល្អប៉ុណ្ណោះទេ តែថែមទាំងចង់ធ្វើឲ្យ​ល្អបំផុត និងធ្វើដោយជំនាញ និងដោយសោមនស្ស 40 ។ លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មថា គាត់មិនជឿថា ឌុច គឺជាបុគ្គល​តែម្នាក់គត់ដែលផ្តួចផ្តើមឲ្យមាន “អ្វីដែលបានកើតឡើងនៅក្នុងមន្ទីរ ស-២១” 41 ។ យោងតាមលោក Chandler វាមាននៅក្នុងទំនៀមទំលាប់បដិវត្តន៍កម្ពុជាដែលថា ភាពបត់បែនខ្លះបានផ្តល់ឲ្យទៅបុគ្គលម្នាក់ៗ ឱ្យប្រព្រឹត្តតាមរបៀបបដិវត្តន៍ 42 ។ 

 

លោក Chandler បានថ្លែងថា អាណត្តិរបស់ ឌុច គឺត្រូវពិនិត្យមើលថា អ្នកណាដែលបានមកដល់មន្ទីរ ស-២១ ហើយ ពិតជាបានយកចេញទៅវិញ គឺយកទៅសម្លាប់ 43 ។ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានដកស្រង់ផ្នែកនៃសក្ខីកម្មរបស់ Chandler​ នេះដោយផ្ទាល់ ទាក់ទងនឹងតួនាទីរបស់ ឌុច ក្នុងការសម្លាប់ ដោយបានសន្និដ្ឋានថា បុគ្គលគ្រប់រូបដែលបានជាប់ឃុំនៅមន្ទីរ ស-២១ ត្រូវសម្លាប់ចោល 44 ។ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងក៏បានដកស្រង់សក្ខីកម្មរបស់លោក Chandler នៅក្នុងការសន្និដ្ឋានរបស់ខ្លួនអំពីតួនាទីរបស់ ឌុច ទាក់ទងនឹងចម្លើយសារភាព បំណងរបស់គាត់ក្នុងការបង្ហាញពីវិជ្ជាជីវៈ និងការជូនដំណឹងថ្នាក់ដឹកនាំ ប.ក.ក អំពីការស្វែងរកខ្សែក្បត់ 45

ការវាយប្រហារលើវៀតណាម
លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មអំពីជម្លោះរវាងកម្ពុជា និងវៀតណាមក្នុងឆ្នាំ១៩៧៧ ជម្លោះនេះមិនមានព្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈនៅក្នុងប្រទេសណាមួយទេ 46 ។ នៅក្នុងការសន្និដ្ឋានថា ចាប់ពីខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៧ កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ​​បានធ្វើការវាយឆ្មក់កាន់តែខ្លាំងឡើងៗទៅក្នុងទឹកដីវៀតណាម និងបានត្រៀមកងទ័ពដើម្បីវាយវៀតណាម អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានយោងទៅផ្នែកពាក់ព័ន្ធក្នុងសៀវភៅរបស់លោក Chandler និងសក្ខីកម្មសវនាការរបស់គាត់ 47

ការបោសសម្អាត
លោក Chandler បានរៀបរាប់អំពីការបោសសម្អាតចំនួនពីរដំណាក់កាល៖ ពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ខែកញ្ញា ឆ្នាំ១៩៧៦ - ភាគច្រើនកំណត់គោលដៅលើអ្នកដែលជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹងរបបចាស់ 48 និងពីឆ្នាំ១៩៧៦ ដល់ចុងបញ្ចប់នៃអត្ថិភាពមន្ទីរ ស-២១ - ដែលភាគច្រើនកំណត់គោលដៅលើកម្មាភិបាល​ ប.ក.ក 49 ។ លោក ឆេនដ៍ល័រ បានពន្យល់ថា វាទំនងដែលថា យ៉ាងហោចណាស់ អ្នកដែលត្រូវបានបោសសម្អាតមួយចំនួន តាមពិតជាអ្នកដែលប្រឆាំងទៅនឹងរបបនោះដោយពិតប្រាកដ 50 ។ 

 

អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង បានយោងទៅលើសក្ខីកម្មរបស់លោក Chandler ក្នុងការសន្និដ្ឋានថា ការសម្លាប់ទ្រង់ទ្រាយធំមួយចំនួន កើតឡើងដោយសារការបោសសម្អាតនៅក្នុង ប.ក.ក 51

ការកម្ទេចខ្មាំង
លោក Chandler បានផ្តល់សក្ខីកម្មអំពី “សេចក្តីសម្រេចរបស់គណៈមជ្ឈិមទាក់ទងនឹងបញ្ហាមួយចំនួន” ចុះថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ១៩៧៦ ដោយបានរៀបរាប់អំពីឯកសារនេះថាជា “ភស្តុតាងច្បាស់ជាងគេយើងទទួលបាន” ដោយសារវាបញ្ជាក់អំពីការផ្តល់សិទ្ធិអំណាចឲ្យកម្ទេចខ្មាំង របស់កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ទាំងក្នុងជួរ និងក្រៅជួរ ប.ក.ក 52 ។ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង បានទទួលយកភាសានេះ និងបានដកស្រង់ការកំណត់របស់លោក Chandler ចំពោះឯកសារនេះ​នៅក្នុងការសន្និដ្ឋានរបស់ខ្លួន ស្តីពីគោលនយោបាយ “កម្ទេច” ខ្មាំងរបស់ ប.ក.ក 53

វីដេអូ

carousel
វីដេអូ 1
carousel
វីដេអូ 2
carousel
វីដេអូ 3
carousel
វីដេអូ 4
សក្ខីកម្ម
កាលបរិច្ឆេទកំណត់ហេតុជាលាយលក្ខណ៍អក្សរនៃកិច្ចដំណើរការនីតិវិធីជំនុំជម្រះលេខប្រតិចារិក
ថ្ងៃទី៦ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៩E1/59E1/59.1
ឯកសារពាក់ព័ន្ធ
ចំណងជើងឯកសារជាភាសាខ្មែរចំណងជើងឯកសារជាភាសាអង់គ្លេសចំណងជើងឯកសារជាភាសាបារាំងលេខឯកសារ Dលេខឯកសារ E3
សំឡេងចេញពីមន្ទីរស-២១៖ ភាពតក់ស្លុតនិងប្រវត្តិនៃគុកសម្ងាត់របស់ ប៉ុល ពត ដោយ ដេវីដ ឆេនដ៍ល័រVoices from S-21: Terror and History in Pol Pot’s Secret Prison, David Chandler Les voix du centre S-21 : Terreur et histoire de la prison secrète de Pol Pot, David Chandler D91/I-Annex 4.6E3/427