Henri LOCARD - អ.វ.ត.ក.

សាវតារ និង តួនាទី

នៅពេលផ្តល់សក្ខីកម្មរបស់គាត់ក្នុងខែកក្កដា-សីហា ឆ្នាំ២០១៦ លោក Henri Locard គឺជាប្រវត្តិវិទូចូលនិវត្តន៍ជនជាតិបារាំង។ ពីមុនគាត់ធ្វើការនៅសាកលវិទ្យាល័យ Lumière Lyon 2 ក្នុងប្រទេសបារាំង និង បានស្ម័គ្រចិត្តធ្វើការនៅសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទភ្នំពេញតាំងពីឆ្នាំ២០០០¹។ ពីឆ្នាំ១៩៦៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៦៧ គាត់ជាគ្រូបង្រៀននៅសាលាភាសាបារាំងមួយនៅកម្ពុជា²។ ចៅ សេង ដែលជាអតីតរដ្ឋមន្ត្រីក្នុងរបបសម្តេច សីហនុ (“សង្គមរាស្ត្រនិយម”) បានស្នើសុំឲ្យគាត់សរសេរអត្ថបទមួយចំនួនសម្រាប់ចុះផ្សាយក្នុងទស្សនាវដ្តី “Kambuja”³។ នៅឆ្នាំ១៩៨៩ គាត់បានត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញ ដើម្បីស្រាវជ្រាវអំពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ នៅពេលដែលមិត្តរបស់គាត់ឈ្មោះ មឿង សុន បានស្នើសុំជំនួយពីគាត់ក្នុងការសរសេរជីវប្រវត្តិរបស់ខ្លួន⁴។ នៅឆ្នាំ២០០០ គាត់បានចាប់ផ្តើមថ្នាក់បណ្ឌិតផ្នែកមនោគមន៍វិជ្ជាខ្មែរក្រហម និង ប្រព័ន្ធនយោបាយនៅជនបទ ដើម្បីស្វែងយល់ពីមូលហេតុដែលមិត្តមួយចំនួនរបស់គាត់នៅក្រោមរបបសង្គមរាស្ត្រនិយមបានបាត់ខ្លួន⁵។ គាត់បាននិពន្ធសៀវភៅជាច្រើនក្បាលរួមមាន ជីវប្រវត្តិរបស់លោក មឿង សុន និង ភរិយា, អ្នកទោសខ្មែរក្រហម, កូនសៀវភៅក្រហមរបស់ ប៉ុល ពត និង ហេតុអ្វីបានជាមានខ្មែរក្រហម។ លោក Locard បានផ្តល់សក្ខីកម្មក្នុងនាមជាអ្នកជំនាញនៅចំពោះមុខអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងក្នុងសំណុំរឿង០០២/០២ លើវិធីសាស្រ្តស្រាវជ្រាវរបស់គាត់ មន្ទីរសន្តិសុខនៅក្រោមរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ និងការផ្លាស់ទីលំនៅប្រជាជនចន្លោះឆ្នាំ១៩៧០ និង ១៩៧៥។ វិធីសាស្ត្រស្រាវជ្រាវរបស់លោក Locard និង ភាពអាចជឿទុកចិត្តបាន លោក Locard បានធ្វើការស្រាវជ្រាវរបស់គាត់អំពីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យតាមរយៈការឆ្លុះបញ្ចាំងពីប្រវត្តិ សង្គ្រាមត្រជាក់⁷។ គាត់បានស្រាវជ្រាវរបបស្រដៀងគ្នាក្នុងមនោគមន៍វិជ្ជា រួមមានវៀតណាម វៀតណាមកុម្មុយនិស្ត សហភាពសូវៀត កូរ៉េខាងជើង ហើយគាត់ជឿថា កម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ បានយកគំរូតាមប្រទេសចិនជាពិសេស “ការរួមបញ្ចូលគ្នានៃមហាលោតផ្លោះមហាអស្ចារ្យ និង ប្រតិបដិវត្តន៍”⁸។ លោក Locard បានពន្យល់ថា សៀវភៅរបស់គាត់ដែលមានចំណងជើងថា “ហេតុអ្វីបានជាមានខ្មែរក្រហម” មានបំណងសម្រាប់ការអប់រំដល់សិស្ស និង អ្នកសារព័ត៌មាន ដែលចង់ឱ្យមានការសង្ខេបអំពីគ្រប់ទិដ្ឋភាពនៃរបបខ្មែរក្រហម - ថាតើវារីកចម្រើន អភិវឌ្ឍ និង ដួលរលំយ៉ាងដូចម្តេច⁹។ ប្រភពសំខាន់ៗរបស់គាត់គឺការសម្ភាសរាប់រយ ជាមួយប្រជាជនកម្ពុជា អត្ថបទ សុន្ទរកថាមួយចំនួន និង សេវាផ្សព្វផ្សាយព័ត៌មានបរទេស¹⁰។ លោក Locard បានសារភាពថាគាត់មិនមានជំនាញវិជ្ជាជីវៈខ្លាំងទេ ហើយកម្រថតបទសម្ភាសន៍ដែលគាត់បានធ្វើណាស់¹¹។ ខណៈពេលកំពុងស្រាវជ្រាវអំពីគុក លោក Locard មិនបានកត់ត្រាបទសម្ភាសន៍ណាមួយដែលគាត់បានធ្វើនោះទេ¹²។ វាពិបាកក្នុងការស្វែងរកសាក្សីទាំងនោះ ពីព្រោះប្រជាជនបានផ្លាស់ទីលំនៅទាំងស្រុងតាំងពីពេលនោះមក¹³។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការស្រាវជ្រាវ ប្រជាជនបានប្រាប់គាត់អំពីពាក្យស្លោករបស់ខ្មែរក្រហម ដែលយោងទៅតាមគាត់ ត្រូវបានគេផ្សព្វផ្សាយនៅមជ្ឈិម ហើយបានបញ្ជូនមកដល់អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ដើម្បីរៀបចំឱ្យដាក់ក្នុងតន្ត្រី និង វោហាសាស្ត្រផ្សេងៗរបស់របបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ (ពោលគឺ “ការស្វែងរកខ្មាំង”)¹⁴។ ពាក្យជាច្រើនដែលបានប្រើគឺមានភាពស្មុគ្រស្មាញណាស់ ដោយគោលសំខាន់ៗបានបង្ហាញចិត្តគំនិតខ្មែរ និង មនសិការជាតិសំខាន់ៗ¹⁵។ ប្រជាជនបានឮពាក្យស្លោកអំឡុងពេលរៀនសូត្រនយោបាយក្រោមរបបនោះ¹⁶។ ដំបូងឡើយ គាត់បានប្រមូលវាទុកជាការកំសាន្តប៉ុណ្ណោះ ហើយបានសរសេរវានៅលើសៀវភៅកត់ត្រា ប៉ុន្តែបន្ទាប់មកបានប្រែក្លាយវាទៅជាការបោះពុម្ពជាសៀវភៅវិញ¹⁷។ គាត់មិនបានកត់ត្រាអ្នកនិពន្ធ ឬទីកន្លែងនៃពាក្យស្លោកទាំងនោះទេ ប៉ុន្តែគាត់បានប្រមូលមកពី “ទូទាំងប្រទេស”¹⁸។ លោក Locard រកមិនឃើញពាក្យស្លោកណាមួយប្រឆាំងនឹងចាមទេ¹⁹។ គាត់បានពន្យល់ថា នេះបញ្ជាក់ពី “ជំនឿ” របស់គាត់ដែលថា ប្រសិនបើចាមទំនងជា “ជនរងគ្រោះជាងប្រជាជនជាមធ្យម” នោះ មិនមែនដោយសារតែពួកគេត្រូវបានស្អប់ដោយរបបនេះ ដោយសារពួកគេជាជនជាតិភាគតិចនោះទេ ប៉ុន្តែដោយសារតែពួកគេចង់បន្តប្រតិបត្តិសាសនារបស់ខ្លួន និង ដោយសារតែការបះបោររបស់ពួកគេនៅក្នុងស្រុកក្រូចឆ្មារ នេះជាបទល្មើសដ៏ធ្ងន់ធ្ងរបំផុតដែលពួកគេបានប្រព្រឹត្ត និង នាំឲ្យមានការសម្លាប់រង្គាលលើជនជាតិចាមដោយមិនចាំបាច់មានការឃុំខ្លួន²⁰។ លោក Locard ជឿជាក់ថា ប៉ុល ពត មិនដែលធ្វើការសម្រេចចិត្តណាមួយដោយមិនសួរយោបល់ នួន ជា ដែលជាស្រមោលរបស់ ប៉ុល ពត ពេញមួយរបបនោះទេ ចំណែកឯ ខៀវ សំផន វិញមានតួនាទីសំខាន់ ជាវាគ្មិនដ៏សំខាន់ក្នុងពេលប្រជុំអប់រំ²¹។ លោក Locard បានពន្យល់ពីការទំនាក់ទំនងរបស់ ខៀវ សំផន ជាមួយនឹង ប៉ុល ពត ក្នុងទសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៦០ និង តួនាទី និង អំណាចរបស់គាត់ ដោយអះអាងថា ប្រភពរបស់គាត់គឺអតីតកម្មាភិបាលខ្មែរក្រហមមួយចំនួន ដែលបានមកផ្តល់សក្ខីកម្មនៅចំពោះមុខតុលាការក្នុងសំណុំរឿង ០០២/០១ រួមមាន សួង ស៊ីគឿន, សាឡុត បាន ហៅ សូហុង និង ភី ភួន²²។ សាក្សីទាំងនោះគឺជាប្រភពដ៏មានប្រយោជន៍សម្រាប់គាត់²³។ នៅក្នុងសារណារបស់គាត់ ខៀវ សំផន បានអះអាងថា ប្រភពដែល Locard បានផ្តល់ទៅអង្គជំនុំជម្រះ បន្ទាប់ពីការផ្តល់សក្ខីកម្ម មិនគាំទ្រចម្លើយរបស់គាត់នៅក្នុងតុលាការទេ ហើយសេចក្តីថ្លែងការណ៍ និង សំណេររបស់គាត់លើសពីវិសាលភាពនៃជំនាញរបស់គាត់ដោយមានជំហរដ៏ជ្រាលជ្រៅប្រឆាំងនឹងជនជាប់ចោទ²⁴។ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានរកឃើញថា ស្នាដៃរបស់លោក Locard រួមមានសៀវភៅ និក្ខេបបទថ្នាក់បណ្ឌិត និង របាយការណ៍ចំនួន ១១ ដែលនិយាយអំពីមន្ទីរសន្តិសុខក្នុងតំបន់ ដែលត្រូវបានចាត់តាំងដោយសហព្រះរាជអាជ្ញា - ជារឿយៗផ្អែកលើប្រភពអនាមិក ឬការសម្ភាសសាក្សី ដែលមួយចំនួនមិនបានផ្តល់សក្ខីកម្មនៅក្នុងតុលាការ ហើយចម្លើយរបស់សាក្សីទាំងនោះមិនសុទ្ធតែអាចចូលមើលបាន ឬនៅពេលដែលអាចចូលមើលបាន អាចមានភាពមិនស្របគ្នាខ្លះ រួមជាមួយនឹងការអះអាងរបស់លោក Locard²⁵។ ដូច្នេះ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានផ្តល់តម្លៃជាភ័ស្តុតាងតិចតួចចំពោះសំណេរដែលនិពន្ធដោយលោក Locard លើកលែងតែនៅពេលដែលមានឯកសារជាមូលដ្ឋានច្បាស់លាស់អាចចូលមើលបាន និង អាចបញ្ជាក់គាំទ្រការរកឃើញរបស់គាត់²⁶។ នៅថ្ងៃចុងក្រោយនៃសក្ខីកម្មរបស់គាត់នៅចំពោះមុខអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង លោក Locard បានថ្លែងថា មេធាវីការពារក្តី នួន ជា បានសួរគាត់នូវ “សំណួរឥតប្រយោជន៍ទាល់តែសោះ”²⁷ ចំណែកឯមេធាវីការពារក្តី ខៀវ សំផន វិញ “ប្រើវិធីទារុណកម្មត្រជាក់” មកលើគាត់²⁸។ ក្រោយមក គាត់បានធ្វើការកត់សម្គាល់បន្ថែមទៀតនៅក្នុងសារព័ត៌មានអំពីមេធាវីការពារក្តី ដោយលើកឡើងថា មេធាវីនេះជា “ឧក្រិដ្ឋជន” ដោយសារពួកគេធ្វើឲ្យតុលាការខាតពេលឥតប្រយោជន៍ និងជា “មនុស្សមានះ” ឬ “មនុស្សអវិជ្ជមាន”²⁹។ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងយល់ឃើញថា គាត់បានបង្ហាញពីអសមត្ថភាពក្នុងការជួយដល់តុលាការប្រកបដោយ អព្យាក្រឹតភាព និង សត្យានុម័តក្នុងនាមជាអ្នកជំនាញ ហេតុដូច្នេះអង្គជំនុំជម្រះបានបដិសេធយោបល់អ្នកជំនាញដែលគាត់ផ្តល់ក្នុងអំឡុងពេលផ្តល់សក្ខីកម្មនេះ³⁰។

មន្ទីរសន្តិសុខក្រោមរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ

លោក Locard បានចាប់ផ្តើមស្រាវជ្រាវអំពីគុកនៅឆ្នាំ១៩៩១។ ជាដំបូងគាត់បានសម្ភាសលោក មឿង សុន ដែលរស់នៅក្នុងទីក្រុងលីយ៉ុង និង បន្ទាប់មកគាត់បានសម្ភាសមនុស្សផ្សេងទៀត³¹។ គាត់បានពន្យល់ថា ការស្រាវជ្រាវរបស់គាត់ចាប់ផ្តើមពីប្រជាជននៅមូលដ្ឋាន គឺខេត្ត ឃុំសង្កាត់ និង សហគមន៍របស់ប្រជាជន ដែលជាប្រជាជនធម្មតា³²។ ប្រធានបទសំខាន់របស់គាត់គឺគុកតាមខេត្ត ដែលជនរងគ្រោះស្ទើរតែទាំងអស់ពិតជាគ្មានកំហុសចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មណាមួយនោះឡើយ³³។ គាត់បានស៊ើបអង្កេតបណ្តាញគុក ដើម្បីស្វែងយល់ថាតើមានស្ថាប័នស្រដៀងនឹងគុកកោះខ្យង ក្នុងស្រុកព្រៃនប់ ដែលលោក មឿង សុន ត្រូវបានឃុំខ្លួនក្រោមរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែរឬទេ³⁴។ នៅពេលដែលត្រូវបានសួរនៅក្នុងតុលាការអំពីប្រភេទ ផ្សេងៗនៃមន្ទីរសន្តិសុខ លោក Locard បានអញ្ជើញអង្គជំនុំជម្រះឱ្យអានសៀវភៅរបស់គាត់ដែលមានចំណងជើងថា “The Khmer Rouge Gulag”³⁵។ លោក Locard សោកស្តាយដែលបណ្ណសារជាច្រើនពីមន្ទីរសន្តិសុខបានបាត់អស់។ ប្រជាពលរដ្ឋជួបទុក្ខវេទនាខ្លាំង ហើយខ្វះខាតខ្លាំងពេក ដូច្នេះក្តីបារម្ភចម្បងគឺការរស់រានមានជីវិត ហើយនៅកន្លែងខ្លះ ឯកសារត្រូវបានបំផ្លាញជាប្រព័ន្ធ ជាពិសេសនៅស្រុករបស់លោក ជា ស៊ីម ក្នុងខេត្តព្រៃវែង (ទទួលមរណភាព អតីតប្រធានគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា)³⁶។ គាត់មានការសោកស្តាយបន្ថែមទៀតថា តុលាការបានផ្តោតយកចិត្តទុកដាក់ “ខ្លាំងពេក” លើមន្ទីរ ស-២១³⁷ ការបោសសម្អាតផ្ទៃក្នុង ឬការកំណត់យកជនរងគ្រោះដូចជា វៀតណាម និង ចាម ហើយមិនបានផ្តោតយកចិត្តទុកដាក់គ្រប់គ្រាន់លើប្រជាជនខ្មែរធម្មតាដែលជាប់គុកនៅតាមខេត្ត ដែលជាជនរងគ្រោះភាគច្រើននៃរបបខ្មែរក្រហម³⁸។ លោក Locard បានចាត់ទុកខ្លួនគាត់ថាជាសំឡេងរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាធម្មតាដែលបានទទួលរង “ការស្លាប់ដ៏គួរឱ្យរន្ធត់” និង ក្រុមគ្រួសាររបស់ពួកគេ³⁹។ យោងតាមលោក Locard មានមន្ទីរសន្តិសុខជាង ២៦០ ក្នុងអំឡុងពេលរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ⁴⁰។ មូលហេតុនោះគឺថាមានស្រុកសរុបប្រហែល ១៥០ ហើយខណៈស្រុកខ្លះមានគុកតែមួយ ប៉ុន្តែស្រុកខ្លះទៀតមានច្រើន ជាពិសេសស្រុកដែលមានទីតាំងជិតមជ្ឈិម ពោលគឺខេត្តកំពង់ធំ ឬខេត្តកំពង់ឆ្នាំង⁴¹។ គ្រប់ទីកន្លែងដែលគាត់ទៅ គាត់បានសួរប្រជាជនថាតើមានគុកឬអត់⁴²។ គាត់ថា គ្មានតំបន់ ខេត្ត ឬស្រុកណាមួយក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យដែលមិនមានគុកធំមួយនោះទេ⁴³។ ដូច្នេះ គុកអាចមានចំនួន “រាប់រយ ឬ រាប់ពាន់”⁴⁴។ អង្គជំនុំជម្រះយល់ឃើញថា ការសន្និដ្ឋានរបស់លោក Locard ផ្អែកលើព័ត៌មានដែលគាត់ប្រមូលបានដោយផ្ទាល់ ដែលមិនតែងតែកំណត់អត្តសញ្ញាណបាន ឬបញ្ជាក់បាននោះទេ⁴⁵។ ដូច្នេះ អង្គជំនុំជម្រះបានទទួលយកការសន្និដ្ឋានរបស់គាត់ទាក់ទងនឹងមន្ទីរសន្តិសុខ ៥០-៦០ តែប៉ុណ្ណោះ ដែលបានបញ្ជាក់ដោយភ័ស្តុតាងដែលអាចទុកចិត្តបានផ្សេងទៀត និង បានផ្តល់ទម្ងន់តិចតួចបំផុតចំពោះការរកឃើញរបស់គាត់ទាក់ទងនឹងមន្ទីរសន្តិសុខដែលនៅសល់⁴⁶។

ការផ្លាស់ទីលំនៅប្រជាជនចន្លោះឆ្នាំ១៩៧០ និង ១៩៧៥

របបផ្តាច់ការបានចាប់ផ្តើម នៅពេលដែលសង្រ្គាមស៊ីវិលបានចាប់ផ្តើមនៅក្នុងតំបន់ ដែលគ្រប់គ្រងដោយក្រុមបដិវត្តន៍ ប្រជាជនមិនត្រូវបានអនុញ្ញាតឱ្យផ្លាស់ទី ឬធ្វើដំណើរទៀតទេ⁴⁷។ ការផ្លាស់ទីលំនៅប្រជាជនទ្រង់ទ្រាយធំបានចាប់ផ្តើមកើតឡើងនៅឆ្នាំ១៩៧០-៧១ រួមមានខេត្តក្រចេះ ឧដុង្គ និង ក្រុងកំពង់ចាម ដែលត្រូវបានជម្លៀសដោយផ្នែក⁴⁸។ មុនខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ មានតែតំបន់កសិកម្មប៉ុណ្ណោះដែលស្ថិតនៅក្រោមការគ្រប់គ្រងរបស់ខ្មែរក្រហម លើកលែងតែខេត្តក្រចេះ⁴⁹។ អង្គជំនុំជម្រះបានផ្អែកលើសក្ខីកម្មរបស់លោក Locard បន្ថែមលើភ័ស្តុតាងផ្សេងទៀត ក្នុងការសន្និដ្ឋានថា ប្រជាជនត្រូវបានជម្លៀសចេញពីទីប្រជុំជន ចន្លោះឆ្នាំ ១៩៧០ និង ១៩៧៥ បន្ទាប់ពីកងកម្លាំង ប.ក.ក បានរំដោះតំបន់ទាំងនោះ⁵⁰។

វីដេអូ

សក្ខីកម្ម
កាលបរិច្ឆេទ	កំណត់ហេតុជាលាយលក្ខណ៍អក្សរនៃកិច្ចដំណើរការនីតិវិធីជំនុំជម្រះ	លេខប្រតិចារិក
ថ្ងៃទី២៨ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦	E1/450	E1/450.1
ថ្ងៃទី២៩ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១៦	E1/451	E1/451.1
ថ្ងៃទី០១ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦	E1/452	E1/452.1
ថ្ងៃទី០២ ខែសីហា ឆ្នាំ២០១៦	E1/453	E1/453.1

ឯកសារពាក់ព័ន្ធ
ចំណងជើងឯកសារជាភាសាខ្មែរ	ចំណងជើងឯកសារជាភាសាអង់គ្លេស	ចំណងជើងឯកសារជាភាសាបារាំង	លេខឯកសារ D	លេខឯកសារ E3
គ្មាន