អង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក) បានបញ្ចប់សវនាការសាធារណៈរយៈពេលបីថ្ងៃ លើបណ្តឹងសាទុក្ខក្នុងសំណុំរឿងក្តីលេខ ០០១ ប្រឆាំងនឹង កាំង ហ្កេកអ៊ាវ ហៅ ឌុច អតីតប្រធានមន្ទីរសន្តិសុខ ស-២១ នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។
សវនាការលើបណ្តឹងសាទុក្ខប្រព្រឹត្តទៅពីថ្ងៃទី ២៨ ដល់ថ្ងៃទី ៣០ ខែមីនានេះ។ នៅក្នុងសវនាការថ្ងៃ ទី១និងទី២ ចៅក្រមទាំង៧រូបនៃអង្គជំនុំជម្រះនៃតុលាការកំពូលបានស្តាប់ការជជែកវែកញែក ផ្ទាល់មាត់ពីមេធាវីការពារក្តីនិងសហព្រះរាជអាជ្ញា ទៅលើបញ្ហាយុត្តាធិការលើបុគ្គល ឧក្រិដ្ឋកម្ម ប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ និង ការកំណត់ទោស។ នៅថ្ងៃចុងក្រោយ ចៅក្រមបានស្តាប់អំណះអំណាង របស់មេធាវីតំណាងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីនិងមេធាវីការពារក្តី អំពីភាពអាចទទួលយកបាននៃពាក្យសុំ តាំងខ្លួនជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និងអំពីសំណងរដ្ឋប្បវេណី។
សហមេធាវីការពារក្តី គឺលោក ការ សាវុត្ថ និងលោក កង រិទ្ធារី បានទាមទារឲ្យតុលាការលើកលែង ការចោទប្រកាន់និងដោះលែង ឌុច ជាបន្ទាន់ ដោយលើកអំណះអំណាងថា ឌុច ពុំស្ថិតនៅក្រោមដែន យុត្តាធិការបុគ្គលរបស់ អ.វ.ត.ក ទេ ពីព្រោះ “ឌុច ពុំមែនជាមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ និងពុំមែនជាអ្នកទទួល ខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត” ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មនានាដែលចោទប្រកាន់ដោយ អ.វ.ត.ក ឡើយ។
មេធាវីទាំងពីរបានលើកឡើងថា ឌុច គ្រាន់តែជាលេខាមន្ទីរសន្តិសុខមួយក្នុងចំណោមមន្ទីរសន្តិសុខ ចំនួន១៩៦នៅទូទាំងប្រទេស ហេតុអ្វីបានជា អ.វ.ត.ក កាត់ទោសតែ ឌុច ម្នាក់។ លោក ការ សាវុត្ថ បានបន្ថែមថា “ឌុច គ្រាន់តែជាលេខាតូចតាចម្នាក់ ដែលពុំមានសិទ្ធអំណាចក្នុងការធ្វើការសម្រេចចិត្ត ឬធ្វើអ្វីមួយដែលផ្ទុយពីបញ្ជាររបស់ថ្នាក់លើរបស់គាត់ឡើយ។ ដូច្នេះគាត់មិនគួរចាត់ចូលក្នុងជំពូកជា អ្នកដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតឡើយ។”
នៅក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍ជាលើកចុងក្រោយ ឌុច បានជម្រាបចៅក្រមថា “គោលបំណងខ្ញុំដែលមក ទីនេះគឺដើម្បីស្នើសុំឲ្យតុលាការកំពូលពិនិត្យពិចារណាឡើងវិញ និងទទួលស្គាល់ថា រូបខ្ញុំពុំស្ថិតនៅក្រោមដែនយុត្តាធិការបុគ្គលរបស់ អ.វ.ត.ក ឡើយ។” ដោយនិយាយថា គាត់ធ្វើតាមបញ្ជាររបស់ នួន ជា និង សុន សេន ឌុច បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា “ខ្ញុំពុំមែនជាអ្នកទទួលខុសត្រូវចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលកើត ឡើងនៅមន្ទីរ ស-២១ឡើយ។ ខ្ញុំធ្វើតាមបញ្ជាររបស់គេ ពីព្រោះបើពុំដូច្នោះទេ ខ្លួនខ្ញុំនឹងត្រូវគេ សម្លាប់។”
សហមេធាវីការពារក្តីក៏បានលើកឡើងអំពីគោលការណ៍នៃការដាក់ទោសដោយយោងតាមស្ថាន សម្រាលទោសដែលមានចែងនៅក្នុងក្រមព្រហ្មទណ្ឌកម្ពុជាថ្មីឆ្នាំ២០០៩ ដើម្បីជាអំណះអំណាងថា ការដាក់ទោស ឌុច រយៈពេល៣៥ឆ្នាំគឺពុំត្រឹមត្រូវតាមច្បាប់។ជាការឆ្លើយតប សហព្រះរាជអាជ្ញាបានស្នើឲ្យអង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលផ្តន្ទាទោស ឌុច ដាក់គុក អស់មួយជីវិត សម្រាប់ការទទួលខុសត្រូវរបស់គាត់ជាលេខាមន្ទីរ ស-២១។ លោកស្រី ជា លាង និងលោក អេនឌ្រូ ខេលី បានលើកឡើងថា សាលក្រមរបស់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងផ្តល់ទម្ងន់ មិនគ្រប់គ្រាន់ទៅលើបទឧក្រិដ្ឋដែលមានស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរ ដូចជាឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ ដែលមាន ការរើសអើង ការដាក់ជាទាសករ ការឃុំឃាំង ការធ្វើទារុណកម្ម ការរំលោភលើផ្លូវភេទ ការសម្លាប់រង្គាល និងសកម្មភាពអមនុស្សធម៌ដទៃទៀត ដូចជាការដាក់ជាទាសករនូវអ្នកទោសនៃ មន្ទីរ ស-២១។
លោក អេនឌ្រូ ខេលី លើកឡើងថា “យើងសូមឲ្យអង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលដាក់ទោស ឌុច អស់មួយជីវិត និងកាត់បន្ថយមកត្រឹម៤៥ឆ្នាំជាការទូទាត់ចំពោះពេលវេលាដែលគាត់ជាប់ឃុំដោយ ខុសនីតិវិធីច្បាប់។ ដើម្បីទុកជាគំរូប្រវត្តិសាស្ត្រ ឌុច គួរតែត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយ ជីវិត។” នៅថ្ងៃទី៣ ដែលជាថ្ងៃចុងក្រោយនៃសវនាការ ចៅក្រមបានស្តាប់ការវែកញែករបស់មេធាវីតំណាង ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីចំនួន៤១នាក់ ក្នុងនោះ២២នាក់ត្រូវបានបដិសេធដោយអង្គជំនុំជម្រះសាលា ដំបូង។ មេធាវីតំណាងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី បានទាមទារឲ្យអង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលទទួល ស្គាល់អ្នកដាក់ពាក្យសុំតាំងខ្លួនជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីទាំង២២នាក់ដែលត្រូវបានបដិសេធដោយ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង។ ជាងនេះទៅទៀត មេធាវីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីបានទាមទារឲ្យអង្គជំនុំ ជម្រះតុលាការកំពូលផ្តល់សំណងរដ្ឋប្បវេណីដែលមានអត្ថន័យសម្រាប់ជនរងគ្រោះ ដោយលើកឡើង ថា សំណងរដ្ឋប្បវេណីដែលផ្តល់ឲ្យដោយអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងពុំមានខ្លឹមសារអ្វីទាំងអស់។
សំណងរដ្ឋប្បវេណីដែលដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីចង់បានគឺ សង់ស្តូបមួយនៅក្នុងទីធ្លាសារមន្ទីរឧក្រិដ្ឋកម្ម ប្រល៏យពូជសាសន៍ទួលស្លែង ដែលជាអតីតមន្ទីរសន្តិសុខ ស-២១ ដោយឆ្លាក់ឈ្មោះជនរងគ្រោះដែល បានជាប់ឃុំឃាំងនិងបាត់បង់ជីវិតនៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខនេះ ដើម្បីជាការគោរពនិងចងចាំជនរងគ្រោះ ទាំងអស់ និងដើម្បីទុកជាកេរដំណែលដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយផង។
នៅក្នុងអំឡុងសវនាការបីថ្ងៃនេះ សាធារណជនចំនួន ២.២៤៧ នាក់ ដែលរួមមាន ប្រជាពលរដ្ឋ សាមញ្ញមកពីតាមបណ្តាខេត្ត សិស្ស-និស្សិត ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី និងតំណាងសារព័ត៌មាន បានមក ស្តាប់សវនាការដោយផ្ទាល់នៅសាលសវនាការរបស់ អ.វ.ត.ក។
ស្ថានីយ៍ទូរទស្សន៍ ស៊ី ធី អិន ដែល ជាទូរទស្សន៍ល្បីឈ្មោះក្នុងស្រុក បានផ្សាយបន្តផ្ទាល់អំពីដំណើរការ ទាំងស្រុងនៃសវនាការ។ តំណាងសារព័ត៌មានក្នុងស្រុកទាំងអស់ និងតំណាងសារព័ត៌មានអន្តរជាតិ ជាង២០ស្ថាប័ន បានមកយកព័ត៌មានអំពីព្រឹត្តិការណ៍នេះ។
ប្រជាពលរដ្ឋទូទាំងប្រទេសរង់ចាំការប្រកាសសាលក្រមរបស់អង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូល ដែលនឹង ប្រព្រឹត្តទៅនៅរវាង៣ខែខាងមុខ។ សាលក្រមរបស់អង្គជំនុំជម្រះតុលាការកំពូលគឺជាសាលក្រមស្ថាពរ បិទសំណុំរឿងក្តីលេខ ០០១ និងបិទផ្លូវតវ៉ា។
ប្រវត្តិនៃសំណុំរឿង
ឌុច ត្រូវបានប៉ូលីសកម្ពុជាចាប់ខ្លួននៅខេត្តបាត់ដំបងនៅឆ្នាំ១៩៩៩ និងបញ្ជូនមកឃុំឃាំងនៅ មន្ទីរឃុំឃាំងរបស់តុលាការយោធានៅទីក្រុងភ្នំពេញ។ គាត់ត្រូវបានបញ្ជូនមកមន្ទីរឃុំឃាំងរបស់ អ.វ.ត.ក នៅថ្ងៃទី៣១ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៧ និងត្រូវឃុំខ្លួនជាបណ្តោះអាសន្នសម្រាប់រយៈពេល១ឆ្នាំ តាមដីកាឃុំខ្លួនបណ្តោះអាសន្នដែលចេញដោយសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត។
នៅថ្ងៃទី ៨ ខែសីហា ឆ្នាំ២០០៨ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតបានចេញដីកាដំណោះស្រាយ ដោយចោទ ប្រកាន់ ឌុច ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើអនុសញ្ញា ទីក្រុងហ្សឺណែវ ឆ្នាំ១៩៤៩។ ក្នុងតួនាទីជាអតីតលេខាមន្ទីរ ស-២១ ទីដែលមានអ្នកទោសមិនតិចជាង ១២.០០០ នាក់ត្រូវបានឃុំឃាំង ធ្វើទារុណកម្ម និងសម្លាប់ ឌុច ត្រូវបានចាត់ទុកជា “អ្នកទទួលខុសត្រូវ ខ្ពស់បំផុត” ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលកើតឡើងក្នុងអំឡុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ ចន្លោះថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ និងថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ ដូចមានចែងក្នុងច្បាប់ស្តីពីការបង្កើតអង្គជំនុំជម្រះ វិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ហើយ ឌុច ត្រូវបានកាត់ទោសដាច់ដោយឡែកពីអតីតមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ ខ្មែរក្រហមបួនរូបទៀត។
នៅថ្ងៃទី ១៧-១៨ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០០៩ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានបើកសវនាការបឋមលើសំណុំរឿង របស់ ឌុច។ សវនាការលើអង្គហេតុបានចាប់ផ្តើមនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមីនា ឆ្នាំ២០០៩ និងបញ្ចប់នៅថ្ងៃទី ២៧ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០០៩ ពោលគឺមានរយៈពេល៧៧ថ្ងៃ។ ក្នុងអំឡុងពេល៧៧ថ្ងៃនៃសវនាការលើ អង្គហេតុ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងបានស្តាប់សក្ខីកម្មចំនួន ៥៥ ក្នុងនោះ ៩នាក់ជាសាក្សីជំនាញ ១៧នាក់ជាសាក្សីអង្គហេតុ ៧នាក់ជាសាក្សីទៅលើចរិតលក្ខណៈ និង២២នាក់ជាដើមបណ្តឹង រដ្ឋប្បវេណី។
សាធារណជនចំនួនជាង ៣១.០០០នាក់ បានមកតាមដានដំណើរការសវនាការរបស់អងុ្គជំនុំជម្រះ សាលាដំបូង ដោយផ្ទាល់នៅសាលសវនាការរបស់ អ.វ.ត.ក។
ថ្ងៃទី២៦ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០១០ អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូងនៃ អ.វ.ត.ក ប្រកាសសាលក្រមទីមួយ ដែលផ្តន្ទាទោស ឌុច ដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល៣៥ឆ្នាំ ពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រឆាំងនឹងមនុស្សជាតិ និងការរំលោភបំពានយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរលើអនុសញ្ញាទីក្រុងហ្សឺណែវឆ្នាំ១៩៤៩។
បីខែបន្ទាប់ពីការប្រកាសសាលក្រម ភាគីនីមួយៗនៃរឿងក្តី គឺសហព្រះរាជអាជ្ញា មេធាវីការពារក្តី និងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីក្រុម១ ក្រុម២ និងក្រុម៣ បានដាក់ពាក្យបណ្តឹងសាទុក្ខប្រឆាំងនឹង សាលក្រមរបស់អង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង។
ការយល់ឃើញរបស់សាធារណជន
លោក ជុំ ម៉ី អ្នកនៅរស់រានមានជីវិតពីមន្ទីរ ស-១ ៖ “ខ្ញុំចង់ឲ្យ ឌុច ជាប់គុកអស់មួយជីវិត ដើម្បីទុកជា គំរូដល់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ កុំឲ្យធ្វើតាមទៀត។ ឌុច ពុំស័ក្តិសមនឹងទទួលការបន្ធូរបន្ថយទោសទេ ព្រោះគាត់ពុំបានសម្តែងភាពស្មោះត្រង់ជាមួយតុលាការ និងពុំពិតជាសម្តែងការសោកស្តាយចំពោះអ្វី ដែលគាត់បានធ្វើនៅ ស-២១ឡើយ។ បើដាក់គុកគាត់តែ៣៥ឆ្នាំ ហើយទូទាត់ផ្សេងៗទៀត ដូច្នេះនៅ ពេល ឌុច អាយុ៨៦ឆ្នាំ គាត់នឹងរួចខ្លួន។ បើដូច្នេះម្តេចនឹងហៅថាយុត្តិធម៌បានទៅ?”
លោកស្រី ភឹង ហ្គុត ស៊ុនថារី ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី៖ “បើ ឌុច ពិតជាមានការសោកស្តាយចំពោះអ្វី ដែលខ្លួនបានធ្វើ និងពិតជាចង់សុំការលើកលែងទោសពីជនរងគ្រោះ គាត់គួរតែទទួលទោសតាមការ សម្រេចរបស់តុលាការ ពុំមែនស្នើសុំឲ្យតុលាការដោះលែងគាត់ភ្លាមៗដូច្នេះទេ។ ឌុច បាននិយាយ កុហកតាំងពីដើមរហូតដល់ចប់ និងបង្ហាញអាកប្បកិរិយាក្រអឺតក្រទមចំពោះជនរងគ្រោះ។ ដូច្នេះ គាត់ពុំគួរបានទទួលការបន្ធូរបន្ថយទោសទេ។”
លោក អ៊ុច សំយ៉ុល អាយុ៥៥ឆ្នាំ ជាសមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំបឹងខ្នារ ស្រុកបាកាន ខេត្តពោធិសាត់៖ “ខ្ញុំយល់ថាដំណើរការរបស់តុលាការគឺអាចទទួលយកបាន។ ខ្ញុំយល់ថា ប្រហែលជាតុលាការកំពូលមិន ដោះលែង ឌុច ហើយក៏មិនបន្ថែមទោសដែរ។ សាលក្រមពីមុនដែលដាក់គុក ឌុច រយៈពេល៣៥ឆ្នាំគឺ ល្មមគ្រប់គ្រាន់ហើយ។ ឌុច ក៏គួរតែអាចទទួលយកសាលក្រមនោះដែរ។ គាត់អាចសម្លាប់មនុស្សរាប់ ម៉ឺននាក់ រឿងអីដែលគាត់មិនអាចជាប់គុករយៈពេល៣៥ឆ្នាំ?”
លោកស្រី ជ្រឹង គឹមហេង អាយុ៥៧ឆ្នាំ មកពីខេត្តកំពង់ធំ៖ “ក្នុងនាមជាអ្នកកាន់ព្រះពុទ្ធសាសនាម្នាក់ ខ្ញុំយល់ថា ការដាក់គុក ឌុច ៣៥ឆ្នាំ គឺគ្រប់គ្រាន់ហើយ ព្រោះគាត់ក៏ទទួលបញ្ជារពីថ្នាក់លើរបស់គាត់ ដែរ គាត់ពុំមែនបង្កើតកន្លែងនោះដោយចិត្តឯងឯណា។ ដូច្នេះការដាក់គុកគាត់៣៥ឆ្នាំគឺល្មមសមរម្យ ហើយខ្ញុំក៏មិនយល់ថាគាត់នៅរស់រហូតដល់គ្រប់កំណត់ទោសរបស់គាត់ដែរ។ ខ្ញុំសុំទោសដែលនិយាយ ដូច្នេះ ប៉ុន្តែនេះជាការយល់ឃើញរបស់ខ្ញុំ។”
ឌុច នៅថ្ងៃទី២ នៃសវនាការលើបណ្តឹងសាទុក្ខ
ទិដ្ឋភាពនៃអង្គសវនាការនៅថ្ងៃទី២