សំនួរចម្លើយ អំពី អវតក

ភ័ស្តុតាងអាចត្រូវបានដាក់ជូនដោយ ចៅក្រមនៅអង្គជំនុំជម្រះសាលាដំបូង ដោយសហព្រះរាជអាជ្ញា ដោយ​មេធាវីការពារ​ក្តី ឬដោយមេធាវីតំណាងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។  ភ័ស្តុតាងទាំងនេះអាចជា៖ ឯកសារ ភ័ស្តុតាងរូបវ័ន្ត ដូចជារណ្តៅសាកសពរួម ឬក៏អតីតគុក  និង សេចក្តីថ្លែងការណ៍ និងកសិណសាក្សីជាជនរងគ្រោះ ឬជនដៃដល់់     សាក្សី និងចុងចោទ ឯកសាររាប់ពាន់សន្លឹកត្រូវបានប្រមូលចងក្រងទុក រណ្តៅសាកសពរួម គុក និងបូជនីយ​ដ្ឋាន ​​​រាប់រយកន្លែង ត្រូវបានគេទៅពិនិត្យមើល និងផែន​ទីជាច្រើនត្រូវបានគូរ​ដោយគណៈកម្មាធិការ​ស្រាវជ្រាវ​របស់​រណ​សិរ្ស និងដោយមជ្ឈមណ្ឌលឯកសារកម្ពុជា និងដោយកម្មវិធីស្រាវជ្រាវអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅកម្ពុជា។ ភ័ស្តុតាង​ទាំងអស់នោះត្រូវបានផ្តល់ទៅឲ្យអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញរួចហើយ។ នៅក្នុងតុលាការកម្ពុជា គ្រប់ភ័ស្តុតាងទាំងអស់ដែលប្រមូលបានដោយ​ត្រឹមត្រូវតាម​នីតិវិធី​ច្បាប់​ អាចយកមកពិចារណាបាន។ វាអាស្រ័យទៅលើចៅក្រមជាអ្នកសម្រេចអំពីសារសំខាន់នៃភ័ស្តុតាង​នីមួយ​ៗ។

សាក្សីអាចទទួលរងការឈឺចាប់ក្នុងអារម្មណ៍ នៅពេលផ្តល់សក្ខីកម្ម​អំពីបទពិសោធន៍របស់ខ្លួន​ក្នុង​របប​កម្ពុជា​​ប្រជាធិបតេយ្យ ដូច្នេះ ​តុលាការរៀបចំផ្តល់ការគាំទ្រផ្នែក​ចិត្ត​សាស្ត្រ​ដល់​សាក្សីទាំងឡាយ។​ បុគ្គលដែល​មិនត្រូវផ្តល់សក្ខីកម្ម ប៉ុន្តែត្រូវការការ​ពិគ្រោះយោបល់និងការព្យាបាល គប្បី​ទាក់ទងគណៈកម្មាធិការសុខភាព​ផ្លូវចិត្ត​របស់ក្រសួង​សុខាភិបាល ដែលមានការិយាល័យ​នៅ​​តាមបណ្តា​ខេត្ត​នានាទូទាំង​ប្រទេស ឬអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលដែលជំនាញ​ឯកទេសផ្នែកនេះ ដូចជា​កម្មវិធី​សុខភាពផ្លូវចិត្ត អង្គការ​​ចិត្ត​​សង្គម-​អន្តរវប្បធម៌ (TPO) ជាដើម។ 

​​​​​​​ការចំណាយសម្រាប់ដំណើរការនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាចាប់ពីឆ្នាំ​​​២០០៦ រហូត​ដល់​ចុងខែធ្នូ ឆ្នាំ២០១៥ មានចំនួន ២៦២,៩លានដុល្លារអាមេរិក។ គម្រោងថវិកាសម្រាប់ឆ្នាំ​២០១៦ គឺ ៣០,២លានដុល្លារ​។

ជនរងគ្រោះអាចដាក់ពាក្យបណ្តឹងទៅ ការិយាល័យសហព្រះរាជអាជ្ញាអំពីបទឧក្រិដ្ឋទាំងឡាយដែល​ពួក​គាត់ជឿថាត្រូវបានប្រព្រឹត្ត។ ជនរងគ្រោះដែលទទួលការឈឺចាប់ទាំងផ្លូវកាយ ផ្លូវចិត្ត និងខូចខាតសម្ភារៈដោយសារ​តែ​ឧក្រិដ្ឋកម្មដែលស៊ើបអង្កេតដោយតុលាការ​ អាចដាក់ពាក្យសុំ​ធ្វើជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។ ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីមានសិទ្ធិក្នុងការជ្រើសរើស​មេធាវី​របស់​ខ្លួន។ បើសិនត្រូវការជំនួយ អ.វ.ត.ក នឹងជួយជនរងគ្រោះក្នុង​​​ការរៀបចំតំណាង​រួម​ផ្នែកច្បាប់។ ដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីក៏អាចរៀបចំសកម្មភាព​របស់ខ្លួន ដោយ​ចូល​ជា​សមាជិកសមាគម​ជន​រង​គ្រោះ​។ក្នុងករណីដែលសំណុំរឿងត្រូវបញ្ជូនទៅជំនុំជម្រះ សហមេធាវីនាំមុខតំណាងដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីចំនួនពីររូប (ជាតិមួយរូប និងអន្តរជាតិមួយរូប) នឹងសម្របសម្រួលក្នុងការធ្វើជាតំណាងផលប្រយោជន៍ឲ្យដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី។ ជនរងគ្រោះដែលចង់ចូលរួមក្នុងដំណើរការតុលាការ ក្នុងនាមជាអ្នកប្តឹងធម្មតា ឬដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណី ត្រូវបំពេញទម្រង់បែបបទព័ត៌មាន ហើយផ្ញើទៅអង្គភាពគាំពារជនរងគ្រោះ។ សូមកត់សម្គាល់ផង​ដែរថា ពាក្យសុំតាំងខ្លួនជាដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីក្នុងសំណុំរឿង​​​ ០០២ បានបិទតាំងពីថ្ងៃទី២៩ ខែមករា ឆ្នាំ២០១០ ប៉ុន្តែ​លោកអ្នកនៅតែ​អាច​​ដាក់​ពាក្យបណ្តឹងបានគ្រប់ពេល។             ទម្រង់បែបបទនៃពាក្យបណ្តឹង អាចសុំពីអង្គភាពគាំពារ​ជនរង​គ្រោះ​តាមអាស័យ​ដ្ឋានខាងក្រោម​។ ទម្រង់បែបបទនេះក៏អាចទទួលយកបានពី​គេហទំព័ររបស់​អង្គ​ជំនុំ​ជម្រះវិសាមញ្ញក្នុង​តុលាការ​​កម្ពុជា www.eccc.gov.kh និងនៅតាមបណ្តា​អង្គការដៃគូនានា។ (សូមមើលទំព័រប្រភពព័ត៌មាន) អង្គភាពគាំពារជនរងគ្រោះ ផ្លូវជាតិលេខ៤ សង្កាត់ចោមចៅ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ ភ្នំពេញ ទូរស័ព្ទៈ (៨៥៥) ២៣ ២១៤ ២៩១

ប្រសិនបើជនជាប់ចោទត្រូវបានផ្តន្ទាទោសដោយ អ.វ.ត.ក ជនរងគ្រោះអាចស្នើសុំទៅតុលាការឲ្យចេញដីកាបង្គាប់ឲ្យមានការសងសំណង។ នៅក្រោមច្បាប់កម្ពុជាបច្ចុប្បន្ន ភាគីដើមបណ្តឹងរដ្ឋប្បវេណីអាចទាមទារសំណងក្នុងករណីបណ្តឹងព្រហ្មទណ្ឌដែលគាត់បានរងគ្រោះ។ ចៅក្រមបានសម្រេចថា អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញមិនអាចផ្តល់សំណងជាថវិកាបានឡើយដោយហេតុថាជនរងគ្រោះមានចំនួនច្រើនលើសលប់។ បុ៉ន្តែជនរងគ្រោះអាចទទួលសំណងសមូហភាពនិងសំណងផ្លូវចិត្ត ដូចជា ការតម្រូវឲ្យផ្សព្វផ្សាយជាសាធារណៈនូវសាលក្រម ដោយចំណាយថវិការបស់ជនជាប់ចោទ ឬតុលាការអាចបញ្ជាឲ្យផ្តល់ថវិកាសម្រាប់សកម្មភាព ឬសេវាកម្មនានា ដែលមិនរកប្រាក់ចំណេញ ហើយដែលសកម្មភាពឬសេវាទាំងនោះគឺដើម្បីជាប្រយោជន៍ដល់ជនរងគ្រោះទូទៅ។

នៅខែមិថុនា ឆ្នាំ១៩៩៧ សហនាយករដ្ឋមន្ត្រី គឺសម្តេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ និងសម្តេច ហ៊ុន សែន បានផ្ញើសារលិខិតមួយជូនលោកកូហ្វី អាណាន់ ដែលពេលនោះជាអគ្គលេខាធិការអង្គការសហប្រជាជាតិស្នើសុំជំនួយពីអង្គការសហប្រជាជាតិ ក្នុងដំណើរការជំនុំជម្រះក្តីឧក្រិដ្ឋកម្មដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តក្នុងរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ។ សហនាយករដ្ឋមន្ត្រីបានស្នើសុំជំនួយឧបត្ថម្ភខាងលើ ដោយយល់ឃើញថាវិស័យតុលាការនៅកម្ពុជានៅមានកង្វះខាតធនធាននិងជំនាញក្នុងការបំពេញភារកិច្ចដ៏ស្មុគស្មាញ ជាពិសេសដោយសារឧក្រិដ្ឋកម្មដែលកើតឡើងមានទំហំធំធេង។ អង្គការសហប្រជាជាតិផ្តល់ជំនួយបច្ចេកទេសដល់ អ.វ.ត.ក តាមរយៈការជួយរៀបចំនិងជ្រើសរើសចៅក្រមនិងបុគ្គលិកអន្តរជាតិ តាមរយៈជំនួយអង្គការសហប្រជាជាតិសម្រាប់សាលាក្តីខ្មែរក្រហម (UNAKRT)។

តុលាការឧក្រិដ្ឋកម្មអន្តរជាតិ ត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅទីក្រុងឡាអេប្រទេសហូឡង់ នៅឆ្នាំ២០០២។ កម្ពុជាក៏ជាសមាជិកហត្ថលេខីរបស់តុលាការនេះដែរ។ ក៏ប៉ុន្តែ តុលាការនេះអាចបើកសវនាការនិងដោះស្រាយតែករណីដែលពាក់ព័ន្ធទៅនឹងបទឧក្រិដ្ឋ ដែលបានប្រព្រឹត្តនៅក្រោយពេលបង្កើតតុលាការនេះតែប៉ុណ្ណោះ។ រីឯតុលាការយុត្តិធម៌អន្តរជាតិជំនុំជម្រះក្តីតែសំណុំរឿងរវាងរដ្ឋនិងរដ្ឋតែប៉ុណ្ណោះ។

ប្រសិនបើអ្នកមានព័ត៌មានដែលអ្នកគិតថាវាអាចជួយដល់ព្រះរាជអាជ្ញា ឬអ្នកការពារក្តី ពេលនោះអ្នកអាចទាក់ទងដោយផ្ទាល់ខ្លួននៅអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ឬតាមរយៈអង្គការអន្តរការី (សម្រាប់ព័ត៌មានលម្អិត សូមអានទំព័រ ប្រភពព័ត៌មាន)។ ជនរងគ្រោះនិងអ្នកផ្សេងទៀតដែលមានព័ត៌មានទាក់ទិន អាចផ្ញើព័ត៌មាននេះចូលទៅទម្រង់បែបបទព័ត៌មានសម្រាប់ជនរងគ្រោះ ហើយដាក់ជូនទៅអង្គភាពគាំពារជនរងគ្រោះ។

រដ្ឋាភិបាលជាង ៣០ ប្រទេស ​បាន​ចូលរួមជាមួយនឹង​រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា ក្នុងការផ្តល់វិភាគទានស្ម័គ្រចិត្តសម្រាប់​គាំទ្រតុលាការនេះ។ ប្រទេស​ជប៉ុន​បាន​ផ្តល់ថវិកាជិត ៥០ ភាគរយនៃប្រាក់វិភាគទានដែលជាជំនួយអន្តរជាតិ ​ក្រៅពីនេះ មានប្រទេសម្ចាស់​ជំនួយធំៗ ដូចជា ប្រទេ​ស​អូ​ស្រ្ដា​លី ប្រទេស​អាល្លឺម៉ង់ សហរដ្ឋអាមេ​រិក ប្រទេសបារាំង ចក្រភព​អង់គ្លេស ប្រទេសន័រវែស និងសហគមន៍អឺរ៉ុប។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាក៏បានផ្តល់វិភាគទានជាថវិកាចំនួន ៦,២លាន ដុល្លារអាមេរិក​ ហើយនៅមានថវិកាចំនួន​ ៥,៤លាន ដុល្លារអាមេរិក ដែលនៅសល់ពីសម័យអ៊ុនតាក់ (UNTAC)ផង។ ជាងនេះទៅទៀត រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានផ្តល់​វិភាគ​ទាន​ជាសម្ភារៈដូចជា​ផ្តល់ទីកន្លែងសម្រាប់ធ្វើការ មន្ទីរឃុំឃាំង និងសេវាផ្សេងៗទៀត។ រហូតមកដល់ពេលនេះ នៅតែមានតម្រូវការជាបន្ទាន់ក្នុងការប្រមូលថវិកាសម្រាប់បន្ត​ដំណើរការងារ​របស់​សាលា​ក្តីនេះ។ យើងរំពឹងថានឹងបន្តទទួលបាននូវការគាំទ្រនិងផ្តល់ថវិកាពីប្រទេសផ្តល់ជំនួយ ឬពី​អង្គការ​ ក្រុមហ៊ុន​មូលនិធិ ឬបុគ្គលនានា។

ប្រវត្តិសាស្ត្របានបង្ហាញឲ្យឃើញថា ពេលប្រទេសនៅមានសង្គ្រាម ការកាត់សេចក្តីជួបប្រទះការលំបាកខ្លាំង។ សង្គ្រាមស៊ីវិលនៅកម្ពុជាទើបតែបានបញ្ចប់ទៅនៅក្នុងឆ្នាំ១៩៩៨ ប៉ុណ្ណោះ។ ចាប់តាំងពីប្រទេសកម្ពុជាស្នើសុំឲ្យអង្គការសហប្រជាជាតិជួយនៅឆ្នាំ១៩៩៧ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងអង្គការសហប្រជាជាតិបានសហការគ្នាឆ្ពោះទៅរកការអនុវត្តជាបណ្តើរៗ នូវទម្រង់ថ្មីមួយនៃសាលាជំនុំជម្រះក្តីចម្រុះជាតិនិងអន្តរជាតិ។ ដូច្នេះ វាត្រូវប្រើរយៈពេលយូរបន្តិចដើម្បីសិក្សានូវបញ្ហាលម្អិតជាច្រើនដើម្បីឲ្យតុលាការគំរូថ្មីមួយនេះអាចដំណើរការទៅបាន។ នៅឆ្នាំ១៩៩៩ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានតែងតាំងក្រុមការងារមួយដើម្បីរៀបចំការកាត់ក្តី និងធ្វើការចរចាជាមួយអង្គការសហប្រជាជា

ចុងចោទ (ជនត្រូវចោទ និង ជនជាប់ចោទ) មានសិទ្ធិការពារខ្លួននៅក្រោមច្បាប់កម្ពុជានិងច្បាប់អន្តរជាតិ។ សិទ្ធិខ្លះនៃសិទ្ធិទាំងអស់នោះមាន៖ សិទ្ធិទទួលបាននូវសវនាការមួយត្រឹមត្រូវនិងជាសាធារណៈ សិទ្ធិត្រូវបានគេសន្មតថាមិនមានកំហុសរហូតទាល់តែត្រូវបានតុលាការកាត់សេចក្តីថាមានទោស សិទ្ធិមានមេធាវីទៅតាមការជ្រើសរើសរបស់ខ្លួនទោះជាមេធាវីមានសញ្ជាតិខ្មែរឬបរទេស សិទ្ធិមានពេលវេលានិងសម្ភារៈគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីឲ្យមេធាវីរៀបចំការពារក្តី សិទ្ធិទទួលបានមេធាវីពីសាលាក្តីខ្មែរក្រហមប្រសិនបើចុងចោទមិនមានលទ្ធភាពគ្រប់គ្រាន់ដើម្បីចំណាយទៅលើការជួលមេធាវី និង សិទ្ធិត្រួតពិនិត្យសាក្សីដែលបានចោទប្រកាន់ទៅលើរូបគាត់។

អង្គការ​ក្រៅ​រដ្ឋាភិបាល​ក្នុង​ស្រុក​ និង​អន្ដរជាតិ​ជា​ច្រើន​ចាប់​អារម្មណ៍​យ៉ាង​ខ្លាំង​ទៅ​លើ​ការ​ជំនុំជម្រះ​ក្ដី​មេ​ដឹក​នាំ​ខ្មែរ​ក្រហម​។ ការ​គាំ​ទ្រ​របស់​ពួក​គេ​រួម​មាន​ការ​ផ្ដល់​ការ​ពិ​គ្រោះ​យោបល់​ផ្នែក​ចិត្ត​សាស្ដ្រ​ដល់​សាក្សីនិង​ជន​រង​គ្រោះ​ និង​ការ​ផ្ដល់​ព័ត៌មាន​ ឬ​ការ​ផ្ដល់​ការ​ប្រឹក្សា​ច្បាប់​ និង​ការ​ធ្វើ​ជា​តំណាង​ជន​រង​គ្រោះ។​ អង្គ​ការ​ទាំ​ងនោះ​ក៏​បាន​ធ្វើ​ការ​ងារ​ផ្សព្វផ្សាយ​យ៉ាង​ទូលំទូលាយដល់​សា​ធារណៈ​ជន​អំពី​ដំណើរ​ការ​របស់​អ.វ.ត.ក។

តុលាការកូនកាត់ប្រភេទនេះត្រូវបានបង្កើតឡើងនៅពេលកន្លងទៅថ្មីៗនេះក្នុងប្រទេសមួយចំនួន រួមមាន សៀរ៉ាឡេអូន ទីម័រខាងកើត កូសូវ៉ូ និង បូស្នៀ ប៉ុន្តែតុលាការនីមួយៗមានរចនាសម្ព័ន្ធដោយឡែកៗពីគ្នា។

គំរូតុលាការកូនកាត់នេះត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាមធ្យោបាយមួយដើម្បីផ្តល់ឧិកាសឲ្យមានការចូលរួមនិងការពាក់ព័ន្ធយ៉ាងពេញទំហឹងពីសំណាក់ប្រជាជននិងមន្ត្រីកម្ពុជាទូទាំងប្រទេស នៅក្នុងដំណើរការកាត់ក្តីនេះ ហើយទន្ទឹមនឹងនេះ ធានាឲ្យបានតាមបទដ្ឋានអន្តរជាតិ។ មិនដូចសាលាក្តីសម្រាប់ប្រទេសរ្វ៉ាន់ដាឬសាលាក្តីសម្រាប់អតីតយូហ្គោស្លាវី ការជំនុំជម្រះក្តីនៅសាលាក្តីនេះមិនធ្វើឡើងនៅឆ្ងាយពីកន្លែងបទឧក្រិដ្ឋកម្មកើតឡើងឡើយ។ សាលាក្តីនេះប្រព្រឹត្តទៅនៅប្រទេសកម្ពុជា ហើយដំណើរការកាត់ក្តីត្រូវធ្វើឡើងភាគច្រើនជាភាសាខ្មែរនិងបើកចំហឲ្យមានការចូលរួមពីប្រជាជនកម្ពុជា និងត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយតាមវិទ្យុ ទូរទស្សន៍ និងសារព័ត៌មានក្នុងស្រុក។

ផ្នែកកិច្ចការសាធារណៈនៃ អ.វ.ត.ក គឺជាកន្លែងទីមួយដែលអាចផ្តល់ព័ត៌មានដល់លោកអ្នកអំពីតុលាការខ្មែរក្រហម។ សូមទាក់ទងផ្នែកកិច្ចការសាធារណៈតាមរយៈសារអេឡិកត្រូនិកមកៈ pas@eccc.gov.kh ឬទូរស័ព្ទ: +855 (0)23 219 814 ឬទូរសារ: +855 (0)23 219 841 ឬស្វែងរកព័ត៌មាននៅលើគេហទំព័រ: www.eccc.gov.kh។

ប្រជាជនយ៉ាងហោចណាស់ ១.៧លាននាក់ បានស្លាប់ដោយសារទារុណកម្ម ការប្រហារជីវិត និងជំងឺដែលមិនមានការព្យាបាល ចន្លោះពីឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩។ ចៅក្រមចាំបាច់ត្រូវធ្វើការសម្រេចចិត្តឲ្យបានច្បាស់លាស់ អំពីបទឧក្រិដ្ឋអ្វីដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តនៅពេលនោះ និងដោយនរណាខ្លះ។ ការប្រឈមមុខនឹងការកាត់សេចក្តីនេះ នឹងអាស្រ័យទៅលើការប្រមែប្រមូលភ័ស្តុតាងឲ្យបានគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីរកឲ្យឃើញនូវទោសកំហុសរបស់បុគ្គលណាមួយដែលបានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋ។

ទាំងបទឧក្រិដ្ឋនៅក្រោមច្បាប់ជាតិនិងច្បាប់អន្តរជាតិអាចត្រូវបានចោទប្រកាន់នៅចំពោះមុខ អ.វ.ត.ក។ បទឧក្រិដ្ឋជាក់លាក់ត្រូវបានរៀបរាប់ខាងក្រោម៖

បទឧក្រិដ្ឋនៅក្រោមច្បាប់កម្ពុជារួមមានៈ

អស់រយៈពេលជាង ២៥ ឆ្នាំ កន្លងមកហើយ ដែលប្រជាជនកម្ពុជាបានរង់ចាំយុត្តិធម៌។ ចុងបញ្ចប់ ពេលវេលាបានមកដល់ហើយសម្រាប់ឲ្យមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់ខ្មែរក្រហម និងអ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុតចំពោះបទឧក្រិដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តក្នុងសម័យនោះ មកទទួលខុសត្រូវចំពោះអំពើឧក្រិដ្ឋដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្ត។ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ ត្រូវបានបង្កើតឡើងដើម្បីជំនុំជម្រះក្តីជាសាធារណៈនិងប្រកបដោយយុត្តិធម៌ សមស្របទៅនឹងបទដ្ឋានអន្តរជាតិ។ គោលដៅសំខាន់នៃតុលាការនេះគឺផ្តល់យុត្តិធម៌ជូនប្រជាជនកម្ពុជា ទាំងអ្នកដែលបាត់បង់ជីវិត និងអ្នកដែលនៅរស់រានមានជីវិត។ មានការរំពឹងទុកថា ការជំនុំជម្រះក្តីប្រកបដោយយុត្តិធម៌នេះ នឹងជួយឲ្យអ្នកដែលនៅរស់រានមានជីវិតពីការសម្លាប់រង្គាលបានធូរស្បើយពីរបួសអតីតកាល។ ការជំនុំជម្រះក្តីនេះក៏មានប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សជំនាន់ក្រោយ គឺអប់រំកុលបុត្រកុលធីតាកម្ពុជាឲ្យយល់ដឹងពីទំព័រប្រវត្តិសាស្ត្រដ៏ខ្មៅងងឹតនៃប្រទេសរបស់ខ្លួន។ តាមរយៈការវិនិច្ឆ័យជនជាប់ចោទជាសាធារណៈនិងដោយយុត្តិធម៌ និង ការផ្តន្ទាទោសជនទាំងឡាយដែលទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត ការជំនុំជម្រះនេះនឹងជួយពង្រឹងនីតិរដ្ឋ ព្រមទាំងជាគំរូដល់បុគ្គលទាំងឡាយណាដែលមិនគោរពច្បាប់ នៅកម្ពុជានិងនៅទូទាំងសកលលោក។ ប្រសិនបើឧក្រិដ្ឋជនដឹងថារូបគេនឹងត្រូវទទួលខុសត្រូវតាមផ្លូវច្បាប់ ចំពោះឧក្រិដ្ឋកម្មដែលខ្លួនបានប្រព្រឹត្តនោះពួកគេប្រហែលជាញញើតមិនហ៊ានប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋទេ។ យើងទាំងអស់គ្នាអាចរួមវិភាគទានក្នុងការស្តារសង្គមជាតិឡើងវិញ ដោយការគាំទ្រនិងការរៀនសូត្រអំពីយុត្តិធម៌។

ក្នុងស្មារតីចង់បានយុត្តិធម៌ ការពិត និងការផ្សះផ្សាជាតិ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានិងអង្គកាសហប្រជាជាតិបានឯកភាពគ្នាថា អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញនេះគប្បីកម្រិតយុត្តាធិការ ចំពោះតែមេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់នៃរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យ(ឈ្មោះរដ្ឋដែលបង្កើតដោយខ្មែរក្រហម) ដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាបានរៀបចំផែនការ ឬចេញបញ្ជាឲ្យប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្ម និងអ្នកទាំងឡាយណាដែលត្រូវបានចោទប្រកាន់ថាមានការទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត ក្នុងការប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មដ៏ធ្ងន់ធ្ងរ។ គេរំពឹងថា មានតែជនមួយចំនួនតូចតែប៉ុណ្ណោះដែលស្ថិតក្រោមនិយមន័យនេះ និងដែលអាចត្រូវអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជានាំយកមកជំនុំជម្រះក្តី។ កងទ័ពរបស់ខ្មែរក្រហមរាប់ម៉ឺននាក់ បានចុះចូលជាមួយរាជរដ្ឋាភិបាល។ពួកគាត់គ្មានអ្វីដែលត្រូវភ័យខ្លាចអំពីតុលាការនេះទេ។ គោលនយោបាយផ្សះផ្សាជាតិស្ថិតនៅជាធរមាននៅឡើយ។ សូមចងចាំថា មានតែជនដែលប្រព្រឹត្តបទឧក្រិដ្ឋធ្ងន់ធ្ងរតែប៉ុណ្ណោះ ដែលនឹងត្រូវជំនុំជម្រះនៅក្រោមច្បាប់ដែលមានចែងដោយអង្គជំនុំជម្រះពិសេសនេះ។ តុលាការវិសាមញ្ញនេះមានតួនាទីកំណត់ ថាតើអតីតខ្មែរក្រហមរូបណាជា "មេដឹកនាំជាន់ខ្ពស់" ហើយនរណាដែលជា "អ្នកទទួលខុសត្រូវខ្ពស់បំផុត"ក្នុងឧក្រិដ្ឋកម្មនាពេលនោះ។ តុលាការនឹងស្វែងរកតែមុខសញ្ញាទាំងនោះមិនមែនស្វែងរកគ្រប់អតីតសមាជិកខ្មែរក្រហម នៅគ្របភូមិស្រុកទូទាំងប្រទេសកម្ពុជានោះទេ។

ទោសអតិបរមាគឺការដាក់ពន្ធនាគារអស់មួយជីវិត ហើយការដាក់ទោសអប្បរមាគឺការដាក់ពន្ធនាគាររយៈពេល៥ឆ្នាំ។ រដ្ឋធម្មនុញ្ញនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជាមិនអនុញ្ញាតឲ្យមានទោសប្រហារជីវិតទេ។ បន្ថែមពីលើនេះ តុលាការអាចបញ្ជាឲ្យធ្វើការរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិ ឬថវិកា ដែលចុងចោទទទួលបានមិនស្របច្បាប់ ឬដោយការប្រព្រឹត្តិបទឧក្រិដ្ឋណាមួយ។ ទ្រព្យសម្បត្តិដែលបានរឹបអូសនឹងត្រូវប្រគល់ជូនរដ្ឋ។

រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាបានប្រកាសរួចជាស្រេចហើយ នៅក្នុងច្បាប់និងកិច្ចព្រមព្រៀងថា ខ្លួននឹងមិនស្នើសុំឲ្យមានការលើកលែងទោសឬការអនុគ្រោះទោសសម្រាប់ជនណាម្នាក់ដែលត្រូវបានស៊ើបអង្កេត ឬត្រូវបានអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញរកឃើញថាមានទោសទេ។

អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុងប្រព័ន្ធតុលាការកម្ពុជា។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី តុលាការនេះមានលក្ខណៈពិសេសជាតុលាការ "កូនកាត់"។ បុគ្គលិកក្នុងតុលាការរួមមាន ចៅក្រម ព្រះរាជអាជ្ញា និងមេធាវីការពារក្តី ទាំងជាតិនិងអន្តរជាតិ។ ទោះជាយ៉ាងណា មន្ត្រីភាគច្រើនបម្រើការនៅក្នុងតុលាការនេះគឺបុគ្គលិកកម្ពុជា។ ទាំងច្បាប់ជាតិនិងច្បាប់អន្តរជាតិនឹងត្រូវយកមកប្រើប្រាស់ក្នុងអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញនេះ។

នៅឆ្នាំ១៩៧៩ មានការជំនុំជម្រះក្តីទៅលើអំពើប្រល័យពូជសាសន៍នៅទីក្រុងភ្នំពេញដែលគេស្គាល់ថាជា តុលាការ​ប្រជា​ជន​បដិ​វត្ដ​ន៍​។​ តុលាការនេះបានកាត់ទោស ប៉ុល ពត និង អៀង សារី ហើយបានរកឃើញថា អ្នកទាំងពីរមានពិរុទ្ធពីបទឧក្រិដ្ឋកម្មប្រល័យពូជសាសន៍។ ក៏ប៉ុន្តែ ជនជាប់ចោទមិនមានវត្តមាននៅចំពោះមុខតុលាការទេ ហើយក៏មិនបានទទួលទោសដែលតុលាការប្រជា​ជន​បដិ​វត្តន៍បានសម្រេចនោះដែរ។ ក្រោយមក នៅឆ្នាំ១៩៩៦ ព្រះមហាក្សត្របានប្រទានការលើកលែង ទោសដល់ អៀង សារី ឲ្យរួចផុតពីសាលក្រមផ្តន្ទាទោសរបស់​​តុលាការប្រជាជនបដិវត្តន៍ពីបទឧក្រិដកម្មប្រល័យពូជសាសន៍។ ចៅក្រមនៃអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា ជាអ្នកសម្រេចទៅលើវិសាលភាពនៃការលើកលែងទោសនេះ​។ បន្ថែមលើនេះទៀត ក៏អាចមានបទចោទប្រកាន់ផ្សេងៗទៀតដែលតុលា​ការ​អាចលើកឡើងប្រឆាំងនឹងគាត់។ វាអាស្រ័យទៅលើភ័ស្តុតាងដែលតុលាការអាចរកបាន។ នៅឆ្នាំ១៩៩៧ ក្រុមខ្មែរក្រហមខ្លួនឯងផ្ទាល់បានជំនុំជម្រះ ប៉ុល ពតពីបទឧក្រិដ្ឋ ដែលគាត់បានប្រព្រឹត្ដនៅក្នុងរង្វង់អង្គការរបស់គាត់ ក្រោយឆ្នាំ១៩៧៩។ ប៉ុល ពត ស្លាប់នៅឆ្នាំ១៩៩៨។ ដូច្នោះអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញមិនអាចជំនុំជម្រះទោស ប៉ុល ពត បានទេ។

ទេ! តុលាការនេះជំនុំជម្រះក្តីតែឧក្រិដ្ឋកម្មណាដែលត្រូវបានប្រព្រឹត្តនៅកម្ពុជាចន្លោះពីថ្ងៃទី១៧ ខែមេសា ឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ថ្ងៃទី៦ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩ តែប៉ុណ្ណោះ។ ទោះជាយ៉ាងនេះក្តី តុលាការកម្ពុជាក្នុងស្រុកមានអំណាចនឹងជំនុំជម្រះក្តីលើឧក្រិដ្ឋកម្មផ្សេងទៀត។ ឧទាហរណ៍ ការជំនុំជម្រះក្តីនាយទាហានខ្មែរក្រហមដែលទទួលខុសត្រូវ ពីបទពួនស្ទាក់វាយប្រហារខ្សែរថភ្លើងពីភ្នំពេញទៅខេត្តកំពតកាលពីឆ្នាំ១៩៩៤ ដែលបានសម្លាប់អ្នកដំណើរជាជនជាតិខ្មែរ១១នាក់ និងសម្លាប់ចំណាប់ខ្មាំងបស្ចិមប្រទេស៣នាក់ បានប្រព្រឹត្តទៅនៅក្នុងតុលាការក្នុងស្រុក ដោយគ្មានជំនួយពីអង្គការសហប្រជាជាតិទេ។ ក្នុងករណីនេះ  អតីតឧត្តមសេនីយ៍ខ្មែរក្រហមឈ្មោះ សំ ប៊ិត និង នួន ប៉ែត និងវរសេនីយ៍ឯក ឈូក រិន ត្រូវបានតុលាការរកឃើញថាមានពិរុទ្ធ ហើយត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារចំពោះបទល្មើសដែលគាត់បានប្រព្រឹត្ត។

អត់ទេ។ អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជាអាចកាត់សេចក្តីតែបុគ្គលណាដែលបានប្រព្រឹត្តឧក្រិដ្ឋកម្មក្នុងរបបខ្មែរក្រហមតែប៉ុណ្ណោះ។ តុលាការនេះមិនអាចកាត់ក្តីប្រទេសឬអង្គការណាដទៃទៀតបានឡើយ។

សាក្សីគឺជាមនុស្សដែលអាចផ្តល់ព័ត៌មានឬរឿងរ៉ាវដោយផ្ទាល់និងពិតប្រាកដ ទាក់ទងនឹងការស៊ើបអង្កេត និងការកាត់ក្តីនានាដែលស្ថិតនៅក្នុងអាណត្តិរបស់តុលាការ។ អ្នកទាំងនោះអាចជាជនរងគ្រោះ ឬជាមនុស្សណាម្នាក់ដែលមានព័ត៌មានទាក់ទងបទឧក្រិដ្ឋនោះ។ រឿងរ៉ាវជាក់ស្តែងដែលបុគ្គលនោះរៀបរាប់ មានតម្លៃស្មើនឹងភ័ស្តុតាង។ ភ័ស្តុតាងដែលផ្តល់ដោយសាក្សីក្នុងអំឡុងពេលស៊ើបអង្កេត នឹងក្លាយទៅជាផ្នែកមួយនៃសំណុំរឿង ឬប្រសិនបើត្រូវបានផ្តល់ឲ្យក្នុងពេលកាត់ក្តី ភ័ស្តុតាងនោះនឹងក្លាយទៅជាឯកសារផ្លូវការនៃសវនាការ។ អ្នកណាក៏ដោយដែលត្រូវចាត់ទុកថាជាមនុស្សសំខាន់សម្រាប់ផ្តល់ការពិតក្នុងពេលស៊ើបអង្កេតនិងពេលកាត់ក្តី អាចនឹងត្រូវសុំឲ្យផ្តល់ភ័ស្តុតាង រាប់បញ្ចូលទាំងអ្នកជំនា

ប្រសិនបើសហព្រះរាជអាជ្ញា ឬចៅក្រមស៊ើបអង្កេត ចង់សម្ភាសន៍ជាមួយលោកអ្នក ក្នុងករណីនេះ លោកអ្នកត្រូវតែនិយាយការពិត។ ទោះជាយ៉ាងណាក៏ដោយ លោកអ្នកមានសិទ្ធិនៅស្ងៀមប្រសិនបើលោកអ្នកយល់ថាចម្លើយអាចធ្វើឲ្យលោកអ្នកមានជាប់ទាក់ទិននៅក្នុងបទឧក្រិដ្ឋនោះ។ លោកអ្នកមានសិទ្ធិស្នើសុំមេធាវី (ស្មាក្តី) ដើម្បីផ្តល់ការប្រឹក្សាដល់លោកអ្នក និងស្ថិតនៅជាមួយលោកអ្នកក្នុងពេលចោទសំណួរ។

ការកាត់ក្តីនេះគឺសម្រាប់ប្រជាជនកម្ពុជា។ បុគ្គលគ្រប់រូបដែលមានអាយុចាប់ពី១៨ឆ្នាំ រួមទាំងជនបរទេសផង អាចចូលស្តាប់ការកាត់ក្តីនេះាន។ គ្មានការបង់ប្រាក់ដើម្បីចូលស្តាប់សវនាការឡើយ ហើយមានកៅអីរាប់រយដែលត្រៀមបម្រុងទុកសម្រាប់សាធារណជនទូទៅ។ រាល់សវនាការទាំងអស់នឹងបើកចំហជូនសាធារណជនគ្រប់ពេលវេលា លើកលែងតែក្នុងស្ថានការណ៍ពិសេសនៅពេលដែលចៅក្រមសម្រេចថា ត្រូវហាមឃាត់មិនឲ្យមានវត្តមានសាធារណជន ដើម្បីការពារអត្តសញ្ញាណរបស់សាក្សីឬជនរងគ្រោះ។ បច្ចុប្បន្ននេះ តុលាការផ្តល់រថយន្តក្រុងដឹកជញ្ជូនជាក្រុមដល់ប្រជាជនកម្ពុជាដែលចង់ធ្វើទស្សនកិច្ចនៅតុលាការ។ សម្រាប់ព័ត៌មានបន្ថែម សូមទាក់ទងផ្នែកកិច្ចការសាធារណៈតាមរយៈទូរស័ព្ទលេខ ០២៣ ២១៩ ៨១៤ ឬសារអេឡិកត្

ប្រជាជនទូទាំងពិភពលោកចង់ដឹងអំពីសកម្មភាពឬព័ត៌មានដែលកំពុងកើតឡើងនៅក្នុងសវនាការជំនុំជម្រះក្តី។ លោកអ្នកអាចតាមដានព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនោះបានតាមរយៈវិទ្យុ ទូរទស្សន៍ និងបណ្តាញសារព័ត៌មាន ជាតិនិងអន្តរជាតិ។ អ.វ.ត.ក ចែកចាយព័ត៌មានអំពីតុលាការនេះនៅទូទាំងប្រទេសកម្ពុជា រួមមាន ការចែកចាយកូនសៀវភៅនេះ ផ្ទាំងបិទផ្សាយព័ត៌មាន ស្លាកបិទផ្សាយព័ត៌មាន និងសម្ភារៈឬឯកសារផ្សព្វផ្សាយដទៃទៀត។ ក្រៅពីនេះ អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលជាច្រើនបានបង្កើតកម្មវិធីផ្សព្វផ្សាយក្នុងគោលបំណងជួយឲ្យប្រជាជនកម្ពុជាយល់ដឹងអំពីដំណើរការកាត់ក្តីរបស់ អ.វ.ត.ក។ សាកលវិទ្យាល័យ Northwestern នៅសហរដ្ឋអាមេរិក បានបញ្ចូលវីដេអូអំពីដំណើរការសវនាការរបស់សាលាក្តីទៅក្នុងគេហទំព័ររប

អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញមានសហព្រះរាជអាជ្ញាពីររូប (កម្ពុជាមួយរូប និងអន្តរជាតិមួយរូប) ជាអ្នករៀបចំបញ្ជីឈ្មោះជនសង្ស័យ និងប្រមូលភ័ស្តុតាងបឋមនៃបទឧក្រិដ្ឋដែលត្រូវបានចោទថាបានប្រព្រឹត្ត។ សហព្រះរាជអាជ្ញានឹងបញ្ជូនសំណុំរឿងក្តីទៅសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតពីររូប (កម្ពុជាមួយរូប និងអន្តរជាតិមួយរូប)។ សហចៅក្រមស៊ើបអង្កេតនឹងពិនិត្យពិច័យព័ត៌មានដែលទទួលបានពីសហព្រះរាជអាជ្ញា និងអនុវត្តកិច្ចស៊ើបសួរដោយឯករាជ្យនិងមិនលម្អៀង មុននឹងធ្វើការសម្រេចចោទប្រកាន់។ ប្រសិនបើការស៊ើបអង្កេតបង្ហាញភ័ស្តុតាងគ្រប់គ្រាន់ តុលាការនឹងបន្តជំនុំជម្រះក្តីលើសំណុំរឿងនោះ។

ទាំងសហព្រះរាជអាជ្ញា ឬសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត នឹងព្យាយាមសម្រេចឲ្យបាននូវការព្រមព្រៀងគ្នា ប៉ុន្តែប្រសិនបើពួកគាត់មិនអាចឈានដល់ការឯកភាពគ្នានោះទេ ពេលនោះ ចៅក្រម៥រូបមកពីអង្គបុរេជំនុំជម្រះនឹងជួបជុំគ្នាដើម្បីធ្វើការសម្រេចថាតើត្រូវបញ្ជូនឬមិនបញ្ជូនរឿងក្តីទៅជំនុំជម្រះ។ ចៅក្រម ឬសហព្រះរាជអាជ្ញា ឬសហចៅក្រមស៊ើបអង្កេត កម្ពុជាតែឯង ឬអន្តរជាតិតែឯង មិនអាចធ្វើឲ្យរាំងស្ទះដល់ការបញ្ជូនរឿងក្តីណាមួយទៅកាត់សេចក្តីបានឡើយ។

រយៈពេលនៃការជំនុំជម្រះក្តី អាស្រ័យថាតើអ្នកស៊ើបអង្កេតត្រូវការរយៈពេលប៉ុន្មានដើម្បីប្រមែប្រមូលភ័ស្តុតាង តើមានមនុស្សប៉ុន្មាននាក់នឹងត្រូវយកមកជំនុំជម្រះ តើមានសាក្សីប៉ុន្មាននាក់នឹងត្រូវកោះអញ្ជើញមកបំភ្លឺនៅតុលាការ ហើយថាតើនឹងមានការប្តឹងឧទ្ធរណ៍ប៉ុន្មានករណី។ នៅពេលដែលការជំនុំជម្រះចប់សព្វគ្រប់ អ.វ.ត.ក នឹងរលាយខ្លួនជាស្វ័យប្រវត្តិ។     

ចៅក្រម​នៅ​សាលាដំបូង​នឹង​ពិនិត្យ​ភ័ស្តុតាង​ដែល​លើក​ឡើង​ដោយ​ព្រះរាជអាជ្ញា​ ដោយមេធាវីចុងចោទ​ និងដោយ​ជនរងគ្រោះដែល​ជា​ភាគី​ដើមបណ្តឹង​រដ្ឋប្បវេណី។ បន្ទាប់មក ចៅក្រម​នឹងពិនិត្យ​ពិចារណា​លើ​សេចក្តី​ថ្លែងការណ៍​ទាំងសងខាង​ រួច​ធ្វើការ​ពិភាក្សា​សម្រេចចិត្ត​ថា​តើ​ជនសង្ស័យ​មានជាប់​ពិរុទ្ធ​ឬក៏អត់។​ ចៅក្រមកាត់ក្តី​ត្រូវចេញ​សេចក្តី​វិនិច្ឆ័យ​ ឬសាលក្រម​មួយ​ជា​លាយលក្ខណ៍​អក្សរ ពន្យល់​ពី​ហេតុផល​នៃ​ការវិនិច្ឆ័យ​ដែលបានធ្វើឡើង។ ប្រសិនបើ​មាន​ចៅក្រមណា​ម្នាក់​មិន​ឯកភាព​នឹង​សាលក្រម​នោះទេ ចៅក្រម​នោះ​មានតួនាទី​ពន្យល់​អំពី​ហេតុផល​ដែល​នាំ​ឲ្យ​ខ្លួន​បោះឆ្នោត​ផ្សេង​ពី​មតិ​ភាគ​ច្រើន។ រាល់​ការ​វិនិច្ឆ័យ​ឬសាលក្រម​ទាំងអស់​ត្រូវ​ផ្សព

ទាំងចៅក្រម សហព្រះរាជអាជ្ញា ជាតិនិងអន្តរជាតិ ត្រូវបានតែងតាំងដោយព្រះរាជក្រឹត។ ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា​ជ្រើសរើសចៅក្រមជាតិ ពីក្នុងចំណោមចៅក្រមដែលកំពុងបម្រើការនៅក្នុងស្ថាប័នតុលាការ។ សម្រាប់ចៅក្រមអន្តរជាតិ អគ្គលេខាធិការ​អង្គការសហប្រជាជាតិជ្រើសតាំងចៅក្រមនិងព្រះរាជអាជ្ញាអន្ដរជាតិមួយចំនួន បន្ទាប់មកផ្ញើបញ្ជីឈ្មោះមកជូន ឧត្តមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រមនៃព្រះ​រាជាណាចក្រកម្ពុជា។ នីតិវិធីដូចគ្នានឹងត្រូវអនុវត្តសម្រាប់ការចាត់តាំងចៅក្រមឬសហព្រះរាជអាជ្ញាថ្មី។ ទាំងចៅក្រមកម្ពុជា​និងចៅក្រមអន្តរជាតិដែលត្រូវបានជ្រើសរើស ត្រូវតែមានចរិយាសម្បត្តិថ្លៃថ្នូរទៅតាមចរិតលក្ខណៈប្រទេសរបស់គាត់ផ្ទាល់ និង​ត្រូ​វ​តែមានភាពស្មោះត្រង់និងឯករាជ្យក្នុងការបំពេញការងាររបស់ខ្លួន។ គាត់មិនត្រូវទទួលការបង្គាប់បញ្ជាពីជនណាម្នាក់ ពីរាជរដ្ឋាភិបាល ឬ​ពី​ប្រ​ភព​ណាផ្សេងទៀតឡើយ។ ចៅក្រមទាំងអស់បានទទួលការបណ្តុះបណ្តាលច្បាស់លាស់​អំពី​ច្បាប់ជាតិនិងច្យាប់អន្តរជាតិ ព្រមទាំងពីនីតិវិធីទាំង​ឡាយ​ដែល​ពាក់ព័ន្ធនឹងកិច្ចការរបស់អង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ។

នៅក្នុងដំណើរការអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញ ចៅក្រមទាំងអស់នឹងព្យាយាមសម្រេចឲ្យបាននូវការ​ព្រមព្រៀងគ្នាជាឯកច្ឆន្ទ ទៅលើរាល់សេចក្តីសម្រេចចិត្ត ឬសាលក្រមណាមួយដែលបានធ្វើឡើង។ ប្រសិនបើចៅក្រម​មិនយល់ស្របគ្នាជាឯកច្ឆ័ន្ទនោះទេ សេចក្តីសម្រេចនឹងត្រូវធ្វើឡើង​ដោយសំ​ឡេង​"ភាគ​ច្រើនលើស​លប់"។ នៅសាលាដំបូងត្រូវតែមានចៅក្រម ៤រូប ក្នុងចំណោមចៅក្រម ៥រូប បោះឆ្នោត​យល់ព្រមសម្រេចសេចក្តីឲ្យជាប់ទោសហើយនៅតុលាការកំពូល ត្រូវតែមានចៅក្រម៥រូបក្នុងចំណោម​ចៅក្រម​ ៧រូបបោះឆ្នោតយល់ព្រមលើសេចក្តីសម្រេច ឬលើសាលដីកាស្ថាពរ។ ដូច្នេះ រាល់​សេចក្តីសម្រេចចិត្តត្រូវតែមានការគាំទ្រទាំងចៅក្រមកម្ពុជានិងចៅក្រមអន្តរជាតិ។ ដោយផ្អែក​តាមរូ​​ប​មន្ត​នេះ ប្រសិនបើពុំមាន​សំឡេង​​​"ភាគ​ច្រើនលើសលប់" ទេនោះ ចុងចោទនឹងត្រូវរួចផុតពីការចោទប្រកាន់។ការណ៍នេះគឺអនុលោមទៅតាមមូលដ្ឋានគ្រឹះនៃគោលការណ៍ច្បាប់ ដែលចែងថា ជនណាក៏ដោយ ត្រូវតែជាមនុស្សគ្មានទោសរហូត​ទាល់តែជននោះត្រូវបានតុលាការជំនុំជម្រះ និងរកឃើញថាមានទោស​ពី​បទ​ឧក្រិ​ដ្ឋណាមួយ។