សាក្សី​ជំនាញ លោក Henri Locard

លោក Henri Locard បានផ្តល់សក្ខីកម្ម​ជា អ្នកជំនាញរយៈពេល៤ ថ្ងៃនៅអង្គជំនុំជម្រះវិសាមញ្ញក្នុងតុលាការកម្ពុជា (អ.វ.ត.ក)។ បច្ចុប្បន្ន​គាត់​ជា​អ្នក​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​នៅ​នាយកដ្ឋាន​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​នៃ​សាកលវិទ្យាល័យ​ភូមិន្ទ​ភ្នំពេញ។ គាត់បានចាប់ផ្តើមស្រាវជ្រាវអំពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យភ្លាមៗបន្ទាប់ពីការវិលត្រឡប់មកកម្ពុជាវិញនៅឆ្នាំ ១៩៨៩ នៅពេលដែលមិត្តរបស់គាត់ឈ្មោះ មឿង សុន បានស្នើសុំជំនួយរបស់គាត់ក្នុងការសរសេរជីវប្រវត្តិរបស់គាត់។ មិនយូរប៉ុន្មាន គាត់បានចាប់ផ្តើមបណ្ឌិតផ្នែកមនោគមវិជ្ជា និងប្រព័ន្ធនយោបាយរបស់ខ្មែរក្រហម។ ប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមក គាត់បានបោះពុម្ពសៀវភៅមួយចំនួន រួមមាន "សៀវភៅក្រហមតូចរបស់ប៉ុល ពត៖ ការនិយាយរបស់អង្គកា"/"Petit livre rouge de Pol Pot" ដែលត្រូវបានពិភាក្សាក្នុងអំឡុងពេលនៃការផ្តល់សក្ខីកម្មរបស់គាត់។ Locard បានពន្យល់អំពីការប្រើប្រាស់ប្រភពបន្ទាប់បន្សំរបស់គាត់ រួមទាំងការបោះពុម្ពផ្សាយដោយ David Chandler និង Ben Kiernan និងប្រភពចម្បងពីការសម្ភាសន៍ "រាប់រយ និងរាប់រយ ប្រសិនបើមិនមែនរាប់ពាន់" ដែលគាត់បានកត់ត្រាទុក។ លោក​បាន​បញ្ជាក់​ថា ការ​ស្រាវជ្រាវ​របស់​លោក​គឺ​ជា «​មូលដ្ឋាន​» ក្នុង​ខេត្ត និង​ឃុំ​-​សង្កាត់ ដែល​ជា​ការ​សន្ទនា​របស់​ប្រជាពលរដ្ឋ​សាមញ្ញ។ 

ក្នុងអំឡុងពេលនេះគាត់បានប្រាប់តុលាការថាគាត់បានប្រមូលពាក្យស្លោកសម្រាប់ផលប្រយោជន៍ផ្ទាល់ខ្លួនរបស់គាត់។ ក្នុងអំឡុងពេលនៃការស្រាវជ្រាវរបស់គាត់ គាត់បានដឹងថាពាក្យស្លោកទាំងនេះត្រូវបានរៀបចំជាប្រធានបទ - ពាក្យស្លោកម៉ៅនិយម "ការបរបាញ់សត្រូវ" ពាក្យស្លោកអំពីការងារ ជុំវិញការស្លាប់របស់បុគ្គល ឬជីវិតសមូហភាព - ដែលមនោគមវិជ្ជា និងវិធីនៃការគិតនៃរបបខ្មែរក្រហមអាចត្រូវបានបង្ហាញ។ Locard បានបញ្ជាក់ថា គាត់ចូលទៅជិតការស្រាវជ្រាវរបស់គាត់អំពីកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យពីប្រវត្តិសាស្រ្តនៃសង្រ្គាមត្រជាក់។ គាត់បានស្រាវជ្រាវរបបស្រដៀងគ្នាក្នុងមនោគមវិជ្ជា រួមមានវៀតណាម វៀតណាមកុម្មុយនិស្ត ចិនកុម្មុយនិស្ត សហភាពសូវៀត និងកូរ៉េខាងជើង។

គាត់មានការផ្តោតជាពិសេសលើប្រទេសចិន ដោយសារគាត់ជឿថារបបនេះត្រូវបានគេយកគំរូតាមប្រទេសចិនយ៉ាងទូលំទូលាយ។ របប​នេះ​គឺ​ជា​ការ​រួម​បញ្ចូល​គ្នា​នៃ​ការ​បោះ​ជំហាន​ទៅ​មុខ និង​ការ​ប្រឆាំង​បដិវត្តន៍។ Locard បាននិយាយអំពីចំណាប់អារម្មណ៍របស់គាត់ចំពោះពន្ធនាគារខេត្តតូចៗ ដែលកំណត់ត្រាកម្រមានណាស់។ គាត់បានពន្យល់ថា នៅឆ្នាំ១៩៧៥-១៩៧៦ អ្នកទោសភាគច្រើនគឺជាអ្នកនៃរបបចាស់ ជាអ្នកអប់រំដែលមានទំនាក់ទំនងជាមួយរបបសាធារណរដ្ឋ និងរបបសីហនុ។ ក្នុងកំឡុងឆ្នាំ ១៩៧៧-១៩៧៨ អ្នកទោសមកពីគ្រប់វណ្ណៈ និងកាន់តែច្រើនឡើងៗពីក្នុងជួរនៃបដិវត្តន៍ ជនស៊ីវិល និងយោធា។ Locard បានពន្យល់ថា មានពន្ធនាគារធំមួយសម្រាប់តំបន់នីមួយៗ តាមភស្តុតាងដែលគាត់បានរកឃើញ មានស្រុកប្រហែល ១៥០។ ស្រុកនីមួយៗមានគុក ហើយស្រុកខ្លះមានច្រើន ជាពិសេសកន្លែងនៅជិតមជ្ឈឹម។

លោក​បាន​រៀបរាប់​ពី​ថ្នាក់​នៃ​ពន្ធនាគារ – ក្នុង​ថ្នាក់​ទី​មួយ​គឺ​ថ្នាក់​ដែល​មាន​អ្នក​ទោស​តិច​ជាង ១០០ នាក់ ដែល​មាន​មនុស្ស​ម្នាក់​សួរ​សំណួរ សួរចម្លើយ និង​សរសេរ​ជីវប្រវត្តិ។ នៅ​ពន្ធនាគារ​ស្រុក​មាន​អ្នក​ទោស​ច្រើន​ជាង។ មាន​មនុស្ស​យ៉ាង​ហោច​ណាស់​បី​នាក់​ដែល​ធ្វើ​ការ​សួរ​ចម្លើយ គឺ​ម្នាក់​ដែល​សួរ​សំណួរ ម្នាក់​សរសេរ​ក្នុង​សៀវភៅ​កត់ត្រា និង​ម្នាក់​ដែល «វាយ/គម្រាម​វាយ»។ ក្នុង​ពន្ធនាគារ​ធំៗ អ្នក​ទោស​អាច​ចូល​រាប់​រយ​នាក់​រហូត​ដល់​១០០០​នាក់ ដូច​នឹង​ពន្ធនាគារ​ខេត្ត​សៀមរាប​ជាតួយ៉ាង។ 

លោក Locard បានបញ្ជាក់ថា លំហូរចូលគឺលឿនណាស់ ដោយមានអ្នកសួរចម្លើយក្នុងរយៈពេលពីមួយទៅបីថ្ងៃ ដោយសារបន្ទប់ត្រូវរៀបចំសម្រាប់អ្នកទោសថ្មី។ មនុស្សជាធម្មតាមិនបានរស់រានមានជីវិតលើសពីបីខែ; ជាមធ្យមគឺ ៣-៤ សប្តាហ៍។ លោក Locard បានបញ្ជាក់ថា របៀបនៃការសួរចម្លើយ និងការធ្វើទារុណកម្ម គឺស្រដៀងទៅនឹងរបបកុម្មុយនិស្តដទៃទៀតដែរ។ ដូច្នេះប្រព័ន្ធនេះត្រូវផ្តើមចេញពីមជ្ឈឹម ដែលមានតែទំនាក់ទំនងទទឹងប៉ុណ្ណោះ។ លោក Locard បានបញ្ជាក់ថា នៅពេលដែលជនជាតិវៀតណាមចូលមក មានបណ្ណសារច្រើនក្រៃលែងនៅក្នុងមន្ទីរសន្តិសុខទាំងអស់នៅថ្ងៃទី៧ ខែមករា ឆ្នាំ១៩៧៩។ លោកបានបញ្ជាក់ថា ពួកគេបានបាត់ខ្លួន ដោយសារកង្វល់ចម្បងរបស់ប្រជាជនគឺការរស់រានមានជីវិតនៅចុងបញ្ចប់នៃរបបនេះ។ Locard បញ្ជាក់​ថា នៅ​ទីតាំង​មួយ​ចំនួន ពួក​វា​ត្រូវ​បាន​បំផ្លាញ​ជា​ប្រព័ន្ធ ដូច​ដែល Locard ជឿ​ថា​បាន​កើត​ឡើង​នៅ​ស្រុក​តៃសៀម។

Transcript from testimony

Video recordings